3. روایت مناظره امام رضا علیه السلام با اهل کتاب
در روایت مناظره امام رضا علیه السلام با اهل کتاب در مرو، بر این حقیقت تأکید شده که از نظر زمانی، ماجرای بخت النصر و اسارت بنی اسراییل توسط او، قبل از دوران عیسی بوده است.۱ این بدان معناست که جریان انتقام گیری بخت النصر از خون حضرت یحیی که با عیسی علیه السلام هم دوره بوده است سخن نادرستی است.
اما نقلهای که در آنها بر همزمانی بخت النصر با قتل یحیی تصریح شده عبارت‌اند از:
الف) نقل تفسیر القمی از روایت هارون بن خارجه
نخستین نقلی که لازم است بدان پرداخته شود نقل تفسیر القمی از روایت هارون بن خارجه است که اضافات فراوانی نسبت به نقل کتاب الزهد دارد. متن تفسیر القمی گر چه در آغاز از حیث سند و متن با متن کتاب الزهد همانند است اما پس از عبارت «قل لهم لأنكم رأيتم المنكر فلم تنكروه » به تفصیل در باره جزئیات داستان سخن به میان آمده است مثل پی گیری ارمیا نبی از جای بخت النصر، سر زدن به او، رسیدگی به او، آگاه کردن او از سرنوشت وی در حاکم شدن بر بنی اسرائیل و گرفتن امان نامه از وی و غیره تا مرگ صد ساله عزیر پس از تخریب بیت المقدس. در این ادامه که خود چند برابر متن کتاب الزهد است از قتل یحیی به عنوان فلسفه عذاب یهودیان یاد شده است، گویا قتل یحیی یا عامل آن یعنی عصیان پادشاه یهود را همان منکری دانسته که احبار یهود به خاطر نهی نکردن از آن، مستحق عذاب شدهاند. همچنین فاصله قتل یحیی تا ظهور بخت النصر را صد سال دانسته است. در این جا بخشهایی از این متن میآید:
حدثني أبي، عن النضر بن سويد، عن يحیی الحلبي، عن هارون بن خارجة، عن أبي عبد الله علیه السلام قال: لما عملت بنو إسرائيل المعاصي و عتوا عن أمر ربهم، فأراد الله أن يسلط عليهم
1.. التوحيد، ص۴۲۲: قال الرضا علیه السلام: يا نصراني إني أسألك عن مسألة، قال: سل فإن كل عندي علمها أجبتك، قال الرضا علیه السلام: ما أنكرت أن عيسی كان يحیی الموتی بإذن الله - عز وجل-، قال الجاثليق: أنكرت ذلك من قبل أن من أحیی الموتی و أبرأ الأكمه و الأبرص، فهو رب مستحق، لأن يعبد. قال الرضا علیه السلام: فإن اليسع قد صنع مثل ما صنع عيسی مشی علی الماء و أحیی الموتی و أبرأ الأكمه و الأبرص فلم يتخذه أمته رباً و لم يعبده أحد من دون الله - عز وجل -، و لقد صنع حزقيل النبي علیه السلام مثل ما صنع عيسی بن مريم علیه السلام فأحيا خمسة و ثلاثين ألف رجل من بعد موتهم بستين سنة، ثم التفت إلی رأس الجالوت، فقال له: يا رأس الجالوت! أتجد هؤلاء في شباب بني إسرائيل في التوراة ؟! اختارهم بخت نصر من سبي بني إسرائيل حين غزا بيت المقدس، ثم انصرف بهم إلی بابل، فأرسله الله - عز وجل – إليهم، فأحياهم هذا في التوراة لا يدفعه إلا كافر منكم، قال رأس الجالوت: قد سمعنا به و عرفناه، قال: صدقت، ثم قال علیه السلام: يا يهودي خذ علی هذا السفر من التوراة، فتلا علیه السلام علينا من التوراة آيات، فأقبل اليهودي يترجح لقراءته و يتعجب، ثم أقبل علی النصراني، فقال: يا نصراني! أ فهؤلاء كانوا قبل عيسی أم عيسی كان قبلهم ؟! قال: بل كانوا قبله.
