بررسي انتقام‌گيري خون يحيي عليه السلام از سوي بخت النصر در قرآن و روايات - صفحه 131

من يذلهم و يقتلهم، فأوحی الله تعالی إلی أرميا: يا أرميا ما بلد انتخبته من بين البلدان و غرست فيه من كرائم الشجر فأخلف، فأنبت خرنوباً، فأخبر أرميا أخيار علماء بني إسرائيل، فقالوا له: راجع ربک ليخبرنا ما معنی هذا المثل، فصام أرميا سبعاً، فأوحی الله إليه: يا أرميا! أما البلد فبيت المقدس و أما ما أنبت فيها فبنو إسرائيل الذين أسكنتهم فيها فعملوا بالمعاصي و غيروا ديني و بدلوا نعمتي كفرا، فبي حلفت لأمتحننهم بفتنة يظل الحكيم فيها حيران و لأسلطن عليهم شر عبادي ولادة و شرهم طعاماً فليسلطن عليهم بالجبرية، فيقتل مقاتليهم و يسبي حريمهم و يخرب ديارهم التي يغترون بها و يلقي حجرهم الذي يفتخرون به علی الناس في المزابل مائة سنة، فأخبر أرميا أحبار بني إسرائيل، فقالوا له: راجع ربك، فقل له: ما ذنب الفقراء و المساكين و الضعفاء، فصام أرميا سبعاً، ثم أكل أكلة فلم يوح إليه شي‏ء ثم صام سبعاً و أكل أكلة و لم يوح إليه شي‏ء ثم صام سبعاً، فأوحی الله إليه: يا أرميا! لتكفن عن هذا أو لأردن وجهک في قفاك، قال: ثم أوحی الله تعالی إليه: قل لهم لأنكم رأيتم المنكر فلم تنكروه، فقال أرميا: رب! أعلمني من هو حنی آتيه و آخذ لنفسي و أهل بيتي منه أماناً قال ائت موضع كذا و كذا، فانظر إلی غلام أشدهم زماناً و أخبثهم ولادة و أضعفهم جسماً و شرهم غذاءً فهو ذلك، فلما وافی نظر إلی جبل من تراب وسط المدينة و إذا دم يغلي وسطه كلما ألقي عليه التراب خرج و هو يغلي، فقال: ما هذا؟ فقالوا: هذا دم نبي كان لله فقتله ملوک بني إسرائيل و دمه يغلي و كلما ألقينا عليه التراب خرج يغلي، فقال بختنصر: لأقتلن بني إسرائيل أبداً حنی يسكن هذا الدم و كان ذلک الدم دم يحیی بن زكريا علیه السلام 1.

نقد و بررسی

این متن با توجه به اشکالات ذیل قابلیت تعارض و مقابله را با متون روایی بالا ندارد و از این رو قابل اعتنا نیست:
_ با مسلمات تاریخی در این باره در تعارض است؛
_ با شیوه قرآن و عترت در نقل داستان در تعارض است؛ چرا که هم بسیار وارد جزئیات شده و هم به اموری پرداخته که از حیث عبرت اندوزی ارزشی ندارند؛ چنان که نقل آنها در فهم ارکان داستان نقشی ندارد؛ مانند گشتن به دنبال بخت النصر _ که کودکی بیش نبوده _ و گرفتن امان نامه که بیشتر داستان‌سرایی است تا باز گویی یک ماجرای تاریخی عبرت آموز.
_ تفاوت معناداری که با نقل منابع دیگر دارد.
_ تردید‏های موجود در باره ترکیب متن تفسیر القمی که آمیخته‏ای از متن‏‏های دو مؤلف است بر این متن نیز سنگینی می‏کند.
با توجه به مطالب یاد شده می‏توان گفت اعتبار این نقل دست کم در بخش اضافات نسبت به کتاب الزهد و تفسیر العیاشی، خدشه‌دار است.

1.تفسير القمي، ج۱، ص۸۶

صفحه از 138