انديشه‌هاي حديثي سيد بن طاووس - صفحه 108

از خصوصیات سید بن طاووس این است که علاوه بر ذکر ادعیه‏ای که توسط ائمه بیان شده است، خود نیز در موضوعاتی که در باره آنها دعای مأثور وارد نشده بود، دعا انشا می‏کرد که به این نکته تذکر نیز داده است ۱ و روایتی از امام صادق علیه السلام نقل می‏کند که بر اساس آن، کسی از ایشان می‏خواهد که دعایی را به او یاد بدهند و ایشان در جواب می‏فرمایند که بهترین دعا آن است که بر زبان تو جاری شود و از این روایت نتیجه می‏گیرد که چنین عملی جایز است. همین علت باعث شده که در کتب ادعیه‏ وی دعا‏های فراوانی یافت شود که از جانب او انشا شده و الفاظ آن از معصوم علیه السلام صادر نشده است:
فصل و إذا كان الذي أجده من الدعوات المنقولات مختصراً عما يحتاج إليه الإنسان في المهمات في شي‏ء مما يحتوي عليه هذا الكتاب، أو لم أجد دعاء لبعض الأسباب فإني أنشئ دعاء لذلک الوجه من مواهب الله _ جل جلاله _ الأرحم الأكرم الذي علم الإنسان ما لم يعلم.
فقد رأيت في كتاب عبد الله بن حماد الأنصاري في النصف الثاني منه عند مقدار ثلثه بإسناده قلت لأبي عبد الله علیه السلام: علمني دعاء، فقال: إن أفضل الدعاء ما جری علی لسانك.
و روی سعد بن عبد الله في كتاب الدعاء بإسناده، عن زرارة قال: ‏قلت لأبي عبد الله علیه السلام: علمني دعاء، فقال: إن أفضل الدعاء ما جری علی لسانک۲
.
توجه به این نکته می‏تواند راه حلی برای بعضی اختلاف نقل‏‏هایی که در ادعیه بین منقولات سید و دیگران وجود دارد باشد؛ مثلا دعای عرفه امام حسین علیه السلام که در اقبال الاعمال ذکر شده، دارای لاحقه‏ای است که در نقل بلد الامین کفعمی ۳ وجود ندارد و با توجه به این که سیاق این لاحقه با عبارات پیشین امام یکسان نیست، می‏توان احتمال داد که این عبارات توسط سید بن طاووس اضافه شده باشد که البته جواب قطعی به این مسأله که آیا وی این عبارات را انشا کرده یا نه، احتیاج به تحقیقات جامع‏‏تری دارد.

2. تغییر در الفاظ ومعانی ادعیه

سید بن طاووس عقیده دارد که کسی که دعایی را می‏خواند، باید در درخواست خود از خداوند _ که توسط آن دعا انجام می‏شود _ به مطابقت حال خویش با آن الفاظ توجه داشته باشد. در نتیجه، اگر عبارتی با آنچه خواست درونی اوست، مطابقت نداشت، باید آن عبارت را به گونه‏ای که بتواند آن معانی را قصد کند، تغییر دهد. از این رو، در نتیجه این تفکر، وی در جای جای بیان ادعیه اگر عباراتی این‏چنینی وجود داشته باشد، عبارات جایگزینی برای این ادعیه ارائه می‏دهد.

1.الأمان‏ من ‏أخطار الأسفار و الأزمان، ص۱۹

2.همان، ص۱۹

3.بلد الامین، ص۲۵۸

صفحه از 118