نادرستي انتساب عدم پذيرش ظواهر قرآن به اخباريان - صفحه 13

به فهم ترکیب واژگان قرآن _ که بر اساس قواعد علم معانی و بیان شکل می‏گیرد _ نیز اعتمادی ندارد. ما به دلیل دقت در تعابیر ایشان، عبارت‏‏های خود او را با هم مرور می‏کنیم:
... و قاعده‏‏های ظنی عربی _ که در فنّ معانی و بیان و یا غیر آن دو ذکر شده است _ هم نزد اخباریان از اصحاب، بسیار کم فایده است و این به دلیل آن است که آنان در فتاوایشان و احکامشان جز به ادله روشنی که با کمک قرینه‏‏های حالی و مقالی، قطعی می‏شدند، تکیه نمی‏کردند و این قرینه‏ها‏ در سخنان اهل‏بیت علیهم السلام هم به وفور یافت می‏شود، نه در کتاب خدا و نه در کلام رسول‏خدا صلی الله علیه وآله 1.
صرف نظر از اشکال و نقضی که به ناهماهنگی سخنش نسبت به سخن معصومان علیهم السلام مبنی بر وجود قراین در کلام اهل‏بیت علیهم السلام نه پیامبر صلی الله علیه وآله وارد است،2 ابتدا باید رویکرد این سخنان را شناسایی کنیم و نباید به ظاهر این عبارات بسنده کنیم. بر خلاف ظاهری که در این عبارت به چشم می‏خورد _ که به شکل مطلق، بر نبود دلالات روشن و قراین حالی و مقالی در کتاب خدای متعال و سنت رسول خدا صلی الله علیه وآله اصرار دارد _ اگر در دلیلی که برای ادعای فوق آورده، به خوبی دقت کنیم، موضوع سخن او، تکیه و اعتماد بر فتاوا و احکام است. بنا بر این، این عبارت به روشنی حکایت از این دارد که وی در فضای فقهی سخن می‏گوید. قرینه دیگری که به روشنی، رویکرد فقهی ایشان را در این فایده نشان می‏دهد، عبارت‏‏های صدر و ذیل همین فایده و تعابیری است که در آن وجود دارد. نوک پیکان حملاتی که ایشان در این فایده و یا فواید دیگری که در این زمینه بیان نموده، ناظر به احکام نظری و خود بافته فقهی‏ است که از راه رأی و قیاس به دست آمده‏اند؛ چنان که خود او در بخش آغازین این فایده این گونه بیان می‏دارند:
هیچ مدرکی برای احکام شرعی نظری فرعی یا اصلی جز سخنان عترت پاک پیامبر، وجود ندارد 3.
بنا بر این، ظهور ابتدایی و مبالغه گونه‏ای که ایشان نسبت به نبود قرینه‏‏های مناسب با هدف فهم کتاب و سنت، مطرح نموده‏اند، نباید ما را دچار اشتباه در فهم مبنای تفسیری وی کند. ممکن است در رد چنین احتمالی، به ذهن برسد که این تحلیل دچار، ضعف در تحقیق است؛ چرا که وی با صراحت بیان قرآن و حدیث را معماگونه می‏داند. در اینجا لازم است تعابیر خود ایشان را با دقت ببینیم:
فائدة: الصواب عندی مذهب قدمائنا الأخباريين و طريقتهم، أما مذهبهم فهو أن کل ما تحتاج إليه الأمة إلی يوم القيامة عليه دلالة قطعية من قبله تعالی حتی أرش الخدش، و أن

1.الفوائد المدنیة، ص۹۲

2.. در برخی از روایات، کلام اهل بیت علیهم السلام نیز همانند کلام خدا دانسته شده است (وسائل الشيعة، ج۲۷، ص۱۱۵، باب نهم، ح۳۳۳۵۵).

3.همان، ص۹۲

صفحه از 23