نادرستي انتساب عدم پذيرش ظواهر قرآن به اخباريان - صفحه 7

دغدغه اصلی اخباریان و اصولیانِ (مخالف) آنها تفسیر متون مقدس نبود، بلکه رشته پردامنه‏تر حقوق و حیطه کاری آن (فقه) بود۱.
به هر جهت، می‏توان گفت که به این نکته کمتر توجه شده است که اخباری در خصوص تفسیر قرآن چه می‏گوید و آیا می‏توان بین دیدگاه‏‏های او در دو حوزه فقه و تفسیر، تفکیک قایل شد؟ چنان که برخی با اعتراف به این که موضوع سخنان تند استرآبادی در باره تفسیر قرآن نیست، آنان را به چنین دیدگاهی متهم کرده‏اند ۲.
از آنجا که انتساب عدم پذیرش ظواهر قرآن از سوی اخباریان به عنوان سدی، مانع از ورود به دیدگاه آنان در باره تفسیر قرآن است، لازم است دیدگاه‏‏های متفاوتی که در این باره به اخباریان نسبت داده شده است، مورد بازشناسی قرار گیرد. با در نظر گرفتن دیدگاه‌هایی که از سوی برخی از مفسران و خود اخباریان وجود دارد، سه دیدگاه را در این زمینه می‏توان برشمرد: دیدگاه اصولیان، برخی از مفسران و اخباریان.
وحید بهبهانی، که مؤسس و مجدد ۳ اصول نیز قلمداد می‏شود، در فایده 28 کتاب الفوائد الحائریة قول به عدم حجیت قرآن را به صراحت به اخباریان نسبت داده و این را در نهایت غرابت و بسیار دور می‏خواند:
الفائدة الثامنة و العشرون [في حجيّة القرآن‏] الأخباريون: منعوا عنها مطلقا، و هو في غاية الغرابة۴.
شیخ اعظم، مرتضی انصاری، همچون وحید عقیده دارد که اخباریان، ظاهر قرآن را نمی‏پذیرند. وی اختلاف آنها در ظواهر قرآن را به فهم لغوی و عرفی کلمات قرآن نمی‏داند و اختلاف آنها را این گونه تبیین می‏کند:
اختلاف آنها در این است که مقصود از خطاب‏هایی که در قرآن آمده، استفاده از مراد برخاسته از خودشان نیست، بلکه با ضمیمه سخنان أهل ذکر مقصود و مرادشان روشن می‏گردد و یا این که این خطاب‏ها ظاهر نمی‏توانند باشند...۵.
استاد معرفت از زمره مفسرانی است که این انتساب را ناشی از بی‏اطلاعی سخنان آنان می‏داند و در این باره این گونه می‏نویسد:
در دوران متأخّر به فقهای اخباری نسبت داده شده که حجیت ظواهر قرآن را قبول ندارند و استناد به قرآن و استنباط احکام از آن را نادرست می‏شمرند؛ این نسبت اساساً نادرست است...۶.

1.«رویکرد‏های اخباریان شیعه به تفسیر»، ص۲

2.مکاتب تفسیری، ج۱، ص۲۷۱

3.مقدمة الرسائل الفقهیة، ص۱۸

4.الفوائد الحائریة، ص۲۸۳

5.الفرائد الأصول، ج۱، ص۶۴

6.التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، ج۱، ص۸۹

صفحه از 23