ب) فواید کتاب‌شناختی

1..برای استدلالی بسیار نزدیک به آنچه در این‌جا از قول سید مرتضی و متکلمان امامی آمده است ر. ک: الشافی، ج۳، ص۱۴۶ _ ۱۴۸. نیز ر. ک: (الغیبة شیخ طوسی)، ص۳ _ ۴؛ مکتب در فرایند تکامل، ص۲۲۹.

2.. المحیط، ج۲، ص۳۷. البته گفتنی است، سید مرتضی در الشافی، ج۳، ص۱۴۵ _ ۱۴۸ از هر دو راه نقلی و عقلی یاد می‌کند و هر دو را می‌گسترد؛ هر چند در صفحه ۱۴۸ تصریح می‌کند که راه متکلمان مطمئن‌تر است: «و هذه الطریقة إذا سلكت فی إمامة صاحب زماننا هذا علیه السلام كانت أوضح من غیرها و أحسم لكلّ شبهة».

3.. دربارۀ این کتاب ر. ک: رجال النجاشی، ص۴۴۲؛ الذریعة، ج۲۴، ص۱۳۵.

4.. رجال النجاشی، ص۴۴۱.

5.. در نسخه «تذفران» است، ولی روشن است که تُذرّفان صحیح است؛ ذرّفت العین دمعَها‌ : صبّته (المعجم الوسیط، ص۳۱۱).

6.. ظاهراً مراد آن است که بدون آن‌که حکم فرماندهی او پیش‌تر از سوی رسول اکرم صلی الله علیه و آله صادر شده باشد.

7.. برای منابع دیگر که گاه با تغییراتی این روایت را از انس آورده‌اند ر. ک: صحیح البخاری، ج۲، ص۷۲ و ج۳، ص۲۰۳؛ مسند ابی‌یعلی، ج۷، ص۲۰۱ و ۲۰۲. در یکی از دو نقل ابو یعلی دربارۀ خالد دارد که: «ثم أخذ الرایة بعد سیف من سیوف الله خالد بن الولید»، همان‌گونه که در نقل صحیح بخاری، ج۴، ص۲۱۸ و ج۵، ص۸۷ چنین است. در منابع عامه، مانند چند منبع یادشده، معمولاً ترتیب فرماندهانی که به امر نبوی پرچم را به دست گرفته‌اند، به این شکل است: نخست زید بن حارثه و سپس جعفر بن ابی‌طالب رحمة الله علیه و پس از ایشان عبدالله بن رواحه؛ نکته‌ای که نویسندۀ المحیط به آن توجه داده و تلاش کرده است تا با گزارش این روایت از یک منبع شیعی، تحریف منابع عامه را بنمایاند. در شرح‌الاخبار ،ج ۳، ص۲۰۶ نیز ترتیب فرماندهان مطابق نقل المحیط است.