رجلاً کبیراً۱ و قد قبض علی لحیته و أنّ صاحب المتوکل لمّا دخل فی دار أبیه یفتّش۲ الدار وجد رجلاً یصلّی فی بیت من البیوت و قد بسط حصیراً علی الماء۳ فمنهم من زعم أنّه کان ابن۴ سبع سنین عند وفات أبیه ...۵ و کلّ طائفة منهم یورد خبراً یحتجّ به و یعتمده فی سنن صاحبه و اسمه و أکثرهم یحتجّ (کذا) بها علی اختلافها و تناقضها و تباینها فلولا أنّ هذه الأخبار مشهورة علی ألسنتهم و فی کتبهم الّتی صنّفوها فی الاحتجاج للغیبة لذکرتها علی وجهها و کتبهم الّتی توجد فیها هذه الأحادیث کتاب عبدالله بن جعفر الحمیری فی الغیبة۶ و کتاب سعد بن عبدالله۷ و غیرهما ممّن صنّف لهم فی الغیبة و احتجّ فیه بالأخبار.
قال هذا الشریف: و إنّ فیهم فرقة ذهبوا بعد الحسن بن علی علیه السلام علی (کذا)۸ أنّ الإمامة بعده لأخته،۹ قالوا: إمامة النساء جائزة۱۰ و قال: إنّ فیهم من یزعم أنّه تکلّم عند الولادة بما دلّ علی إمامته و فیهم من زعم أنّه قرأ فی تلک السنة۱۱ (؟) بحضرتهم و أنّه نادی مناد من السماء۱۲ إنّکم لاترونه حتّی یظهر الله أمره.
قال هذا الشریف: سمـعت بعض مشایخهم یقول إنّ صاحبهم قد وقع فی إقلیم آدم فقلت: أین هو؟ فقال: لله عزّ و جلّ سبعون ألف إقلیم فی کلّ یقلیم أکثر مما فی إقلیم آدم، لو یعلمون أنّ الله خلق آدم و ولده، ما علیهم حجّة لله عزّ و جلّ غیر هؤلاء الأئمة۱۳
1.. در این باره ر. ک: کمال الدین، ص۴۲۹.
2.. در نسخۀ ما «یتفتش»آمده، ولی آنچه در متن آمده درست به نظر می‌آید.
3.. دربارۀ این ماجرا ر. ک: الغیبة (شیخ طوسی)، ص۲۴۸ _ ۲۴۹.
4.. در نسخۀ ما: «بن» آمده است.
5.. در این‌جا به مقدار دو کلمه ناخوانا بود، ولی کلمۀ دوم احتمالاً «کبیر» خوانده می‌شود.
6.. برای کتاب وی ر. ک: رجال النجاشی، ص۲۱۹.
7.. در نمایه‌ای که نجاشی و شیخ طوسی از کتاب‌های وی به دست داده‌اند، کتابی با نام «کتاب الغیبة» دیده نمی‌شود، ولی برخی عناوین دیگر وجود دارند که به این موضوع مرتبط هستند؛ مانند: الرد على المحمدیة و الجعفریة (رجال‌النجاشی، ص۱۷۷) که ردّ بر قائلان به امامت جناب سید محمد فرزند امام هادی علیهما السلام و هواداران جعفر فرزند دیگر امام علیه السلام بوده است، کتاب الإمامة (رجال‌النجاشی، ص۱۷۸؛ در فهرست، ص۱۳۵، عنوان: الضیاء فی الإمامة آمده است).
8.. در نسخه چنین است، ولی «علی» خطا و «إلی» درست است.
9.. به نظر می‌آید، این مطلب گزارشی تحریف‌شده از ماجرای رجوع برخی شیعیان به مادر امام عسکری علیهما السلام است. به نوشتۀ استاد مدرسی «برخی شیعیان معتقد بودند که در غیاب فرزندزادۀ بزرگوارشان ایشان به نیابت عهده‌دار مقام امامت هستند» (مکتب در فرایند تکامل، ص۱۵۴، و تفصیل بحث را ببینید در همین منبع، ص۱۵۳ _ ۱۵۴).
10.. از آغاز گزارش یعنی از: «و ادّعت بعض جواریه الحمل» تا «إمامة النساء جائزة» را احمد بن محمد شرفی از عالمان زیدی سدۀ ده و یازده در کتاب عدّة الأکیاس، ج۲، ص۱۹۲ _ ۱۹۳ با مقداری تلخیص و نقل به معنا و البته با تصریح به نام کتاب المحیط، از آن گزارش کرده است.
11.. ظاهراً اشاره به قرائت برخی آیات قرآن از سوی امام زمان علیه السلام پس از ولادت است. (ر. ک: کمال‌الدین، ص۴۲۵ _ ۴۲۶).
12.. یا: «نادی منادی السماء».
13.. برای نزدیک به این مضمون ر. ک: بصائرالدرجات، ج۱، ص۴۰۱، ح ۱۵ و ص۴۹۰ به بعد ، به‌ویژه ص۴۹۲ و ۴۹۳.
