عقیق اندر یمن

(بازیابی احادیث کتاب‌های مفقود امامیه در کتاب المحیط)

سال‌ها باید که تا یک سنگ اصلی ز آفتاب
لـعـل گـــردد در بدخـشــان یا عقیـق اندر یمن
(سنایی)

امین حسین‌پوری ^۱

چکیده

نوشته پیش رو، گزارش‌گونه‌ای است از برخی منقولات کتاب المحیط فی الإمامة از بعضی منابع کهن امامی که در گذر زمان از دست رفته‌اند‌. نویسنده کتاب از زیدیان ایران در قرن پنجم بوده وکتاب خود را به هدف پاسخ به امامیه نگاشته است‌. از جمله منقولات وی حدیثی است از کتاب نوادر‌الحکمة محمد بن احمد بن یحیی اشعری که از قضا شیخ‌طوسی رحمة الله علیه دقیقاً همان مضمون را در عدة‌الأصول از امام صادق علیه السلام روایت کرده است، ولی در قالب حدیثی به شکل مرسل و بدون سند و نیز بدون ذکر منبعی خاص، و درست به همین خاطر از آن روزگار تا کنون کتاب عدة الاصول تنها منبع این روایت به شمار می‌آمده است‌.
نویسنده زیدی یاد‌شده از برخی کتاب های دیگر امامی که آن ها نیز به دست ما نرسیده‌اند، مانند الآراء و الدیانات حسن بن موسی نوبختی و الإیضاح شیخ مفید رحمة الله علیه نیز مطالبی نقل کرده است‌.

کلید‌واژه‌ها: المحیط فی الإمامة‌، شیخ طوسی، نوادر الحکمة‌، الآراء و الدیانات‌، متقدمان امامیه، شیخ مفید‌، الإیضاح‌.