منتشر میشود، در نوشتهای با نام «دو نسخه کهن از دو کتاب کلامی و جدلی» درباره المحیط و اهمیت آن گفتگو کردند.۱ در همین نوشته ایشان گزارش داده بودند که محمد یحیی سالم عزان، محقق یمنی معاصر گزیدهای از المحیط را منتشر کرده است. دسترسی به این مختصر با استفاده از برنامه «المکتبة الشامله» فراهم شد، ولی در آن مختصر هم غالباً احادیثی که نویسنده المحیط در تأیید زیدیه گزارش کرده بود، نقل شده و خبری از منقولات یاد شدهنبود. استاد انصاری در پایان همان مقاله نوشته بودند:
بر اساس نسخه کهن موجود از کتاب المحیط میتوان نقلهای بسیار ارزشمندی که در این کتاب از آثار حدیثی کهن امامیّه سده سوم به دست داده شده را تصحیح و بازسازی کرد؛ تحقیقی که انشاءالله در آینده به وسیله نویسنده این سطور سامان خواهد گرفت.
ایشان در همین نوشته به کتاب در دست نشر خود با نام روابط زیدیه و امامیه اشاره کرده بودند. هرچند تا این تاریخ۲ از چاپ این کتاب اطلاعی نداریم، ولی امیدواریم با چاپ آن منقولات المحیط از همه منابع امامی، در اختیار عموم علاقهمندان قرار گیرد.
چند سال پیش نیز مقالهای تفصیلی به قلم جناب آقای محمدکاظم رحمتی، پژوهشگر معاصر، با نام«روابط زیدیه و امامیه با تکیه بر کتاب المحیط بأصول الإمامة» به نگارش درآمد۳ که اطلاعات ارزندهای درباره نویسنده المحیط، نسخههای کتاب او و تحولات فکری عصر وی ارائه میکرد و منقولات بسیار مفیدی را از نسخه خطی این کتاب درباره تاریخ فرق شیعه پیش دید مینهاد ولی منقولات از منابع امامیه و بهویژه هشت حدیثی را که ذکرش رفت، نقل نکرده بود، هرچند مقاله یادشده از تفصیلیترین آثار درباره کتاب المحیط است.
باری، پس از مدتی اطلاع یافتم که نسخهای از المحیط نزد پژوهشگر معاصر جناب آقای سیدعلی موسوینژاد _ از اساتید دانشگاه ادیان و مذاهب که درباره زیدیه و تاریخ و اندیشههای آنان مطالعات گسترده و اشرافی ستودنی دارند _ موجود است. از ایشان
1.. برای این نوشته ر. ک: http://ansari.kateban.com/entry۱۶۳۰.html
2.. تابستان ۱۳۹۱.
3.. جشننامۀ دکتر محسن جهانگیری، ص۲۳۵ _ ۲۷۶.