مقدمه

«علم رجال» رشته‌ای از علوم است که به بررسی وضعیت ناقلان شکل‌دهنده اِسناد (سلسله نقل) در احادیث می‌پردازد، و معمولاً نام این ناقلان پیش از گزارش حدیث قرار می‌گیرد. مطالعه آثار رجالی حایز اهمیت است، چرا که اطلاعات مربوط به راویان حدیث را ارائه می‌دهند؛ کسانی که تعیین شخصیت، قابلیت اطمینان، صداقت و وابستگی‌های مذهبی ایشان ارزیابی می‌شود. براساس چنین اطلاعاتی که از این آثار به دست می‌آید، می‌توان هر حدیث را در ردیف احادیث صحیح، موثق و یا ضعیف جای داد.^۱ ارزیابی کتب رجال درباره هر راوی، به‌طور مستقیم بر اعتبار حدیث نقل شده از او اثر می‌گذارد، چرا که وضعیت راوی مهم‌ترین عامل در رده‌بندی حدیثِ اوست.^۲ به سبب همین تأثیر بر تراث حدیثی است که فقها ناگزیر از مطالعه این رشته علمی هستند.
به منظور درک اهمیت متون رجالی و نقش بی‌بدیلشان در یاری رساندن به فقیه جهت دست‌یابی به حکم فقهی، اشاره اجمالی به نقش حدیث به عنوان منبع استنباط احکام، ضروری است.^۳ در مکتب شیعه، همانند مکتب اهل تسنن، اغلب احکام شرعی از سنت استنباط می‌شوند که در نظریه فقهی شیعه، شامل: قول، فعل و تقریر پیامبر و ائمه علیهم السلام است. از آن‌جایی که سنت عمدتاً در قالب گزارش‌های حدیثی نقل شده است، کسانی که احادیث را از پیامبر یا ائمه نقل کرده‌اند، دارای نقشی اساسی در تعیین احادیث مقبول در نظام فقهی هستند. اگر آثار رجالی، راویان را توثیق کرده باشند، فقیه می‌تواند احادیث نقل‌شده آنان را به عنوان دلیل محکمی بر فتوای فقهی خود اخذ کند. با توجه به این نکته است که می‌توان اهمیت متون رجالی را دریافت. متون رجالی شیعه، علاوه بر در اختیار قرار دادن اطلاعات مربوط به صداقت و عدم صداقت اصحاب ائمه، دارای این اثر هستند که فقیه، در تحلیل نهایی روایات فقهی کدامین روایات را معتبر تلقی کرده و بر اساس آن تکالیف شرعی افراد را معین نماید.