گونه‌پژوهي پژوهش‌هاي فقه‌الحديثي خاورشناسان - صفحه 42

نماد‌شناسی فرهنگی، زبان‌شناسی و فقه‌اللغه دارند، به چنین پژوهش‌هایی در معناشناسی اصطلاحات بنیادی روایات فقهی دست زده‌ و مقالات جالبی را در این حوزه سامان داده‌اند. در مقاله‌ای، برخی از واژگان «سوگند» در زبان عربی همانند: حِنث، برّ و تحنّث، که در باب شهادت، سوگند و کفّارات در فقه اسلامی کاربرد فراوانی دارند، معناشناسی شده است. نُرمَن کالدر۱ در مقاله «حِنث، برّ و تحنّث: جُستاری در باب واژگان قَسَم زبان عربی۲ »، به تبیین دقیق گستره معنایی این واژگان با روشی تاریخی _ تحلیلی پرداخته است. نویسنده از متون متعدد لغوی، روایی، تاریخی و فقهی در تبیین موضوع بهره جسته است. کلمه «حِنث» در روایات و کتب فقهی بیشتر در باب قَسم و نذر به کار می‌رود و از حیث موضوعی تنوع داشته و در باب طلاق و عبادات، انواعی از آن دیده می‌شود. کیستر در مقاله خود درباره «تحنّث» _ که به پاس تألیف آن از وی تجلیل شد _ ، «حِنث» را برگرفته از ریشه «تحنّث» و به معنای «گناه» گرفته است. مونتگمری وات نیز پیش از کیستر احتمال داده بود که تحنّث، نقض عهد یا قصور در انجام سوگند باشد و عموماً بیشتر به عنوان گناه شناخته شده است. در روایات اسلامی نیز همین معانی از «تحنّث» منعکس شده است. نُرمَن می‌کوشد تا نشان دهد، خاورشناسانی چون کیستر و وات در مفهوم‌شناسی این واژگان دقت کافی نداشته‌اند و نوشته وی به گونه‌ای انتقادی استدراکی بر دیدگاه‌های آن‌دو در این مسئله به شمار می‌آید. هم‌چنین «تحنّث» اصطلاحی است که در بیان احوالات عبادی _ عرفانی پیش از بعثت پیامبر صلی الله علیه و آله در برخی از روایات و منابع سیره‌نگاری اسلامی گزارش شده است، م.ج.کیستر۳ در مقاله «جستاری در باب

1.. Norman Calder. او پژوهشگر فقه و حدیث است. از ایشان مقالات و كتابهای متعدد در مجلات به چاپ رسیده است. وی از نویسندگان كتاب Classical Islam و Interpretation and Jurisprudence in Medieval Islam بوده است. رابرت گلیو، شاگرد كالدر، در مقاله‌ای به معرفی اندیشه و آثار استاد خود پرداخته است. نک: Norman، Calder The Islamic Inheritance System ،Robert Gleave Islamic Law and Society، Vol. ۵، No. ۳، pp. ۲۸۳-۲۸۴.

2.. BSOAS، Vo ۵۱، No ۲، pp ۲۱۴- ۲۳۹.

3.. M.J.Kister. او علاقه‌مند به مطالعات تاریخ پیش از اسلام و فرهنگ عصر جاهلی است. از وی تا كنون كتاب‌هایی چون: مطالعاتی در جاهلیت و اسلام نخستین، جامعه و دین از جاهلیت تا اسلام، مفاهیم و ایده های آغاز اسلام، و مقالاتی چون «الحیرة» به چاپ رسیده است. او در آثار خود می‌كوشد، پیوند و تأثیرپذیری آموزه‌های اسلامی از باورهای جاهلی را نشان دهد.

صفحه از 47