است. شاید توجیه این‌گونه روایت‌ها _ اگر روایت صحیح باشد _ آن است که اگر سجع تکلّف‌آمیز یا برای غیرخدا باشد و یا بهره‌اش از آداب سنت و کتاب اندک باشد [نکوهیده است].1
سید سپس می‌افزاید که وی نیز در انشای دعا از تکلف دوری جسته و آن‌چه را خدا بر زبان او جاری ساخته است، به قلم می‌آورد.2 این دیدگاه سید، به‌ویژه آن‌گاه اهمیت بیشتری می‌یابد که بدانیم برخی از دانشیان علم معانی و بیان، سجع در سخن را نکوهیده و آن را از شیوه عرب‌های فصیح به دور دانسته و از این‌رو بر خطبه‌های امیرالمؤمنین علیه السلام خرده گرفته‌اند! 3 در برخی روایت‌های سنی نیز از ابن‌عباس آورده‌اند که از سجع در دعا پرهیز می‌داده و بر این باور بوده که رسول‌اکرم صلی الله علیه وآله و یاران ایشان از آن دوری می‌جسته‌اند.4 به هر روی، سید در انشای دعا هرگز به‌دنبال عبارت‌پردازی نبوده و معنا را فدای آرایش لفظ نکرده است و دعاهای انشاشده از سوی وی، گواه این سخن است.
2. مراد از واژه «وجوب» در مستحبات
از نگاه سید آن‌گاه که در احادیث، واژه «وجوب» برای کاری که ظاهراً باید مستحب باشد به کار رود، این لزوماً به معنای «وجوب» اصطلاحی آن کار، که جایز نبودن ترک آن را نیز در خود دارد، نیست. وی پس از گزارش حدیثی که امام علیه السلام در آن غسل روز عید قربان را «واجب» شمرده‌اند، می‌نویسد:
اگر [در جایی] لفظ «وجوب» برای کاری [مانند غسل] به کار رفته باشد که عمل [متشرعان] بدان کار، ظهور در استحباب آن دارد [می‌توان گفت] شاید مراد از لفظ وجوب، تأکید بر انجام آن کار و نشان‌دادن برتری آن غسل بر دیگر غسل‌هایی است که در آن درجه از اهمیت نیستند.۵
حمل «وجوب» بر استحباب مؤکّد، تقریباً در همه روزگاران در میان دانش‌وران شیعه شناخته‌شده و رایج بوده است.۶
1.. همان.
2.. همان، ص۲۰.
3.برای آشنایی با این دیدگاه و پاسخ ابن‌ابی‌الحدید به آن‌ها ر.ک: به شرح ابن‌ابی‌الحدید، ج۱، ص۱۲۶ و پس از آن.
4.. صحیح البخاری، ج۷، ص۱۵۳ و شبیه آن از عایشه در مسند احمد، ج۶، ص۲۱۷.
5.. الإقبال، ص۷۳۳.
6.. برای نمونه: تهذیب‌الأحکام، ج۱، ص۱۹، ۲۲، ۲۸ و...؛ المعتبر، ج۱، ص۷۳، ۱۵۵ و... .
