سيّدبن‌طاووس و حوزه‌هاي گوناگون ‌روايي - صفحه 94

روایت‌های اعتقادی را نیز نمی‌پسندید. از این ‌رو، روشن است که تنها حوزه گسترده‌ای که در این میان می‌توانست روح عرفانی سید را آرام سازد، حوزه دعا و اخلاق است. از این‌ رو چنان می‌نماید که تنها دلیل یا مهم‌ترین عامل ورود سید به این حوزه و گرایش فراوان بدان، روحیه عرفانی، اخلاق‌گرا و آخرت‌خواه سید بوده است.

ویژگی‌های نگاشته‌های سیّد در این حوزه

این ویژگی‌ها را می‌توان در دو بخش به بررسی نهاد؛ نخست ویژگی‌های ساختاری و روش‌شناختی و دوم، خصوصیات اندیشه‌شناختی.

الف. ویژگی‌های ساختاری و روش‌شناختی

1. توجه به ترتیب زمانی

سید معمولاً در هر موضوعی که به گزارش دعاها یا آداب می‌پردازد، چینش زمانی را رعایت می‌کند.۱ برای نمونه، سید در کتاب اقبال‌الاعمال، دعاها و مستحبات را بر پایه ماه‌های قمری سامان داده و در هر ماه نیز اعمال را به ترتیب هر روز گزارش می‌کند. در کتاب‌های دیگر سید، همانند جمال‌الاسبوع که به اعمال هر روز هفته اختصاص دارد، یا الأمان که به آداب سفر می‌پردازد و یا فلاح‌السائل که از آداب و دعاهای شبانه‌روز سخن می‌گوید نیز همین روش کم و بیش دیده می‌شود.

2. جامع‌نگاری در دعا

چنان‌که از دیباچه فلاح‌السائل برمی‌آید، سید به‌دنبال آن بوده است که مجموعه‌ای جامع و فراگیر در چند مجلد در زمینه دعا و اعمال مستحبی، چونان تکمله‌ای بر مصباح‌المتهجّد شیخ طوسی رحمه الله علیه بنگارد. سید نام این مجموعه را مهمّات فی صلاح‌المتعبّد و تتمّاتٌ لمصباح‌المتهجّد گذارده است.۲
این مجموعه را سید در ده جلد سامان داده و برای هر جلد نامی جداگانه نهاده بود. فلاح‌السائل، الدروع‌الواقیه، جمال‌الأسبوع و الإقبال بخش‌هایی از این نگاشته سترگ هستند

1.. البته روشن است که این روش در جایی است که موضوع کتاب در یک بازۀ زمانی تعریف شود، وگرنه برخی کتاب‌های سید مانند مهج‌الدعوات که گردآوری برخی دعاهای مهم است اساساً چینش خاصی را اقتضا نمی‌کند؛ گو این‌که در همین کتاب نیز نوعی چینش بر اساس ترتیب امامان دیده می‌شود.

2.. فلاح‌السائل، ص۷؛ برای آشنایی بیشتر با این اثر ر.ک: به کتابخانۀ ابن‌طاووس، ص۸۷ - ۹۰.

صفحه از 127