سيّدبن‌طاووس و حوزه‌هاي گوناگون ‌روايي - صفحه 99

روبه‌رویی با مرگ۱ و... . درباره مناسبت‌ها نیز سید همین روش را در پیش می‌گیرد؛ برای نمونه در الإقبال درباره عظمت ماه محرّم و شهادت امام‌حسین علیه السلام و خاندان و یاران آن حضرت،۲ آمادگی برای ورود به ماه رمضان،۳ آداب روز عید فطر۴ و آداب فراوانی از این دست سخن می‌گوید. سید برای آشناترساختن خواننده با آداب و حقایق معنوی، از «تشبیه» و «مَثَل» بسیار سود می‌جوید؛ برای نمونه سید بارها به خواننده یادآور می‌شود که خود را در برابر خداوند، چون بنده‌ای یا رعیّتی خاکسار در برابر پادشاهی پرجلال ببیند.۵ در میان نگاشته‌های سید، الإقبال و فلاح‌السائل بیشترین حجم سفارش‌های معنوی و اخلاقی سید و کتاب‌هایی هم‌چون مهج‌الدعوات یا الدروع الواقیة کمترین اندازه از این آداب را در خود جای داده‌اند و تقریباً خالی از هر گونه سفارش اخلاقی هستند.

8. حلّ تعارض‌های۶ احتمالی میان برخی دعاها با باورهای اسلامی

چنان‌که پیش‌تر نیز به اشاره گفتیم، سید در راستای تبیین مضمون دعاها، گاه به ناسازگاری میان مضمون برخی دعاها با حدیثی یا باوری از باورهای اسلامی می‌پردازد و می‌کوشد این ناسازگاری را از میان بردارد. از آن‌جا که این محور، اهمیتی درخور توجه دارد شایسته است چونان ویژگی‌ای شایان درنگ در دعانگاری سید، جداگانه درباره آن سخن گوییم. برای نمونه، در روایتی آمده است: «در شب نوزدهم ماه رمضان «اجل»ها نوشته و «روزی»ها تقسیم می‌شود». از آن سوی در برخی روایت‌ها می‌خوانیم: «این امور در شب پانزدهم شعبان انجام می‌پذیرد». سید پس از یادکرد هر دو روایت، برای ایجاد سازگاری میان آن دو، چند احتمال را مطرح می‌کند؛ از جمله آن‌که:
_ شاید در شب نیمه شعبان مژده می‌دهند که در شب نوزدهم ماه رمضان، اجل‌ها و

1.. همان، ص۷۵.

2.. الإقبال، ص۱۵- ۱۴.

3.. همان، ص۲۵۶- ۲۵۴.

4.. همان، ص۵۸۴ و ۶۰۹.

5.. الإقبال، ص۶۰۹؛ الدروع، ص۲۶۹، فتح‌الأبواب، ص۱۷۹؛ برای نمونه‌هایی از به‌کارگیری «مَثَل» در سخنان سید ر.ک به فتح‌الأبواب، ص۱۷۹و۲۲۴.

6.. توجه شود که خواست ما از واژۀ «تعارض» در این‌جا معنای اصولی این واژه نیست؛ بلکه مراد ما هر گونه ناهمگونی و ناسازگاری میان ظاهر دو حدیث یا ظاهر یک حدیث با آموزه‌ای دینی است. علت کاربرد این واژه نیز آن است که آن را آشناتر و رایج‌تر از دیگر واژگان مشابه دانسته‌ایم.

صفحه از 127