تخريج حديث و قواعد آن - صفحه ۶۴

عن خلف حمّاد، عن اسماعیل الجوهری، عن أبی‌بصیر، عن أبی‌جعفر علیه السلام قال: «لأن أحجّ حجة أحبّ إلیّ من أن أعتق رقبة و رقبة» حتّی انتهی إلی عشر «و مثلها و مثلها» حتّی انتهی إلی سبعین «و لأن أعول أهل‌بیت من المسلمین أشبع جوعتهم و أکسو عورتهم و أکفّ وجوههم عن الناس أحبّ إلیّ من أن أحّج حجة و حجة» حتّی انتهی إلی عشر و عشر «و مثلها و مثلها» حتی انتهی إلی سبعین. محمّد بن علی بن الحسین فی ثواب‌الأعمال عن محمّد بن موسی بن المتوکل، عن السعدآبادی، عن أحمد بن أبی‌عبدالله مثله.۱
به عبارتی که شیخ‌حرّعاملی در تخریج حدیث مذکور نگاشته‌اند، توجه نمایید. چنان‌که ملاحظه می‌شود، وی سند شیخ‌‌صدوق را در کتاب ثواب‌الاعمال از ابتدا تا موضع مشترک با سند کلینی ذکر، فرموده است.
پیش از آن‌که به تحسین عبارت شیخ‌حرّعاملی بپردازیم لازم است، این نکته را یادآور شویم که علی‌بن‌الحسین السعدآبادی جزو عدّه کلینی در نقل حدیث از احمدبن‌ابی‌عبدالله است.۲ اکنون با توجه به این نکته می گوییم که اثر و فایده روشن عبارت شیخ‌حرّعاملی در تخریج حدیث مذکور این است که خواننده، به عدم تفرد ‌کلینی در نقل این حدیث از علی‌بن‌حسین‌سعدآبادی پی‌ می‌برد؛ یعنی خواهد دانست که علاوه بر کلینی، محمد بن موسی بن ‌المتوکل نیز این حدیث را از علی‌بن‌الحسین‌السعدآبادی نقل کرده است. اکنون، به تخریج همین حدیث در تحقیق اخیر الکافی که در پاورقی نگاشته شده است، توجّه بفرمایید:
الکافی، کتاب الإیمان و الکفر، باب قضاء حاجة‌المؤمن، ح۲۱۵۴، بنفس السند، عن خلف بن حمّاد، عن بعض أصحابه، عن أبی‌جعفر علیه السلام ، مع اختلاف یسیر؛ ثواب‌الأعمال، ص۱۷۰، ح۱۳، بسنده عن أحمد بن إبی‌عبدالله، عن أبیه، عن خلف بن حمّاد؛ و فی الکافی، کتاب الحجّ، باب فضل الحجّ و العمرة و ثوابهما، ضمن ح۶۸۹۲ و صدر ح۶۸۹۳؛ و التهذیب، ج۵، ص۲۲، ضمن ح۶۶، بسند آخر عن أبی‌عبدالله علیه السلام ، إلی قوله: «رقبة و رقبة حتی انتهی إلی عشر» مع اختلاف یسیر؛ الوافی، ج۱۰، ص۳۸۸، ح۹۷۳۸؛ الوسائل، ج۹، ص۳۷۳، ح۱۲۲۷۳؛ فیه ج۱۱، ص۱۲۰، ح۱۴۴۰۳، إلی قوله: حتی انتهی إلی سبعین. ۳

۱.. وسائل‌الشیعة، ج۶، ص۲۵۹ _ ۲۶۰، ح۱۲۲۷۶.

۲.. نک: الکافی، ج۱، ص۶۳، مقدّمه‌‌ی دکتر ثامر العمیدی.

۳.. الکافی، ج۷، ص۲۱۰، پاورقی، ش۳.

صفحه از ۷۲