پژوهشي در مذهب غياث‌ بن ‌کلّوب البجلي - صفحه 49

هم‌چنين نقضِ کلام ديگر صاحب قاموس‌الرجال، بسيار روشن است. وي مي‌نويسد:
و جميع اخباره عن اسحاق‌بن‌عمار، عن جعفر بن محمد، عن آبائه، عن علي، عن النبي صلي الله عليه و آله و تعبيره ظاهر في عاميته.
اين در حالي است که در موارد متعددي، از اسناد وي از امام‌صادق عليه السلام با تعبير «ابي‌عبدالله عليه السلام » ياد مي‌کند.۱ البته ميزان تعبير «جعفر» از امام‌صادق عليه السلام نسبت به مجموع يادکردهاي غياث از ايشان 75 درصد است و نهايت چيزي که از اين آمار به‌دست مي‌آيد، درآميختگيِ غياث‌ با عامّه است و نه عامي‌بودنِ وي.

«اصحابنا»؛ موضوع رجال نجاشی

شکی نیست که هدف نجاشی و شیخ‌طوسی از تألیف فهرستشان «معرفی مؤلفان و مصنفان امامی و نیز معرفی آثار ایشان اعم از کتاب‌ها و اصول» بوده است. این هدف یا برای پاسخ به عیب‌جویی مخالفان بوده است (که می‌گفته‌اند، شیعه پیشینه فرهنگی و علمی ندارد)۲ و یا برای جمع‌آوری فهرست کتب و مصنفات علمای امامیه و اصولی که روایت کرده‌اند.
البته تعبیر «اصحابنا» فراتر از مفهوم «امامی صحیح‌المذهب» است؛ کسی که به امامتِ امیرالمؤمنین علیه السلام و فرزندان معصوم ایشان به صورت انتصابی از جانب خداوند اعتقاد داشته باشد، تحت این عنوان قرار می‌گیرد، حتی اگر در تعداد امامان با یک‌دیگر اختلاف داشته باشند؛ مانند: فرقه‌های فطحیه، واقفیه و ناووسیه. شیخ در مقدمه الفهرست می‌گوید:
وإذا ذکرت کلّ واحد من المصنّفین و أصحاب الأصول فلابدّ من أن أشیر إلی ما قیل فیه من التعدیل و التجریح، و هل یعوّل علی روایته أو لا و أبیّن عن اعتقاده و هل هو موافق للحق أم هو مخالف له، لأنّ کثیرا من مصنّفی أصحابنا و أصحاب الأصول ینتحلون المذاهب الفاسدة و إن کانت کتبهم معتمدة.۳

1.. ر.ک: الکافی، ج۴، ص۲۲، ح۱ و ص۸۹، ح۱۱؛ ج۶، ص۵۲۴، ح۱؛ ج۷، ص۱۷۳، ح۲ و ص۴۱۹، ح۲؛ تهذیب‌الأحکام، ج۲، ص۵۳، ح۱۸۱؛ ج۳، ص۲۰۰، ح۴۶۵ و ص۳۲۴، ح۱۰۱۰ و ص۳۲۹، ح۱۰۳۲؛ ج۴، ص۱۹۵، ح۵۵۹؛ ج۱، ص۴۳، ح۱۲۲ و ص۴۸۱، ح۱۸۶۵ و ص۴۸۴، ح۱۸۷۹؛ ج۲، ص۲۷۷، ح۹۸۶؛ ج۳، ص۳۸، ح۱۳۰؛ ج۴، ص۲۴۶، ح۹۳۳؛ الخصال، ص۳۲۷، ح۱۹.

2.. ر.ک: رجال‌النجاشی، مقدمه، ص۴.

3.. ر.ک: الفهرست، ص۳ _ ۴.

صفحه از 59