چه کوفی ثقه خوانده شده، اما طریقی به آثار او ثبت نشده است.۱ نکته پایانی تعارض توثیق نجاشی نسبت به جعفر بن محمد بن مالک با توثیق طوسی است.۲ مرحوم خویی در قضاوت میان این دو نظر، عدم امکان حکم به وثاقت او را نتیجه می‌گیرد.۳
دو گونه دیگر استثنا نیز مورد توجه قرار گرفته است: یکی استثنای مفهوم غلو و تخلیط در میراث _ که در باره احمد بن محمد سیاری و محمد بن حسن بن جمهور توسط محمد بن یحیی و ابن ولید اتفاق افتاده۴ و دیگری استثنای یک حدیث از مجموعه روایات علی بن ابراهیم بن هاشم که گویا توسط ماجیلویه و ابن ولید صورت گرفته است.۵
گفتنی آن که در باره استثنای کتاب البصائر نمی‌توان این کتاب را در زمره رد استثنا شدگان درج نمود؛ چه آن که گر چه ابن ولید این کتاب را نقل کرده است، اما برقراری طریق به آن به واسطه محمد بن یحیی نشان از اعتنای نجاشی به دریافت این کتاب است۶ .۷
7) اعتماد بر طرق قمی در دسترسی به آثار
مشایخ قم مسیر مهم انتقال تراث روایی شیعه به بغداد به شمار می‌رود. گر چه مطالعه دقیق و کامل طرق آثار و میزان حضور و تأثیر مشایخ قم در آن، از حوصله چنین نوشتار مختصری خارج است، لکن اشاره کوتاهی به برخی آثار و اندکی از مؤلفان برجسته امامی ضروری به نظر می‌رسد.
تصریح نجاشی بر اختصار در یادکرد طرق انتقال کتب۸ و مشی بر طبق آن۹ قضاوت را منحصر به گزارش‌ها موجود می‌کند. شاید همین نکته وجود حجم بیشتری از طرق و راویان قمی در فهرست الطوسی را تقویت می‌کند. بخش قابل توجهی از میراث موجود در قم توسط
1.. همان، ص۴۰، ش ۸۳.
2.. همان، ص۱۲۲، ش ۳۱۳؛ رجال الطوسی، ص۴۱۸، ش ۶۰۳۷.
3.. معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۱۱۷ _ ۱۱۸، ش ۲۲۷۹.
4.. رجال النجاشی، ص۸۰، ش ۱۹۲؛ رجال الطوسی، ص۴۱۳، ش ۶۲۷.
5.. رجال الطوسی، ص۲۶۷، ش ۳۸۰.
6.. رجال النجاشی، ص۳۵۴، ش ۹۴۸.
7.. بحث در باره عدم نقل البصائر توسط ابن ولید مفصل است و باور نگارنده بر آن است که با وجود در اختیار بودن کتاب، عدم ملاحظه و بررسی تمامی آن باعث شده ایشان از نقل کتاب اجتناب کنند.
8.. رجال النجاشی، ص۳ [ذکرت لرجل طریقاً حتی لا یکثر الطرق، فیخرج عن الغرض].
9.. همان، ص۱۱۶، ش ۲۹۷، شرح حال ثابت بن شریح؛ ص۲۳۰ _ ۲۳۱، عبیدالله علی حلبی؛ ص۴۱۱، ش ۱۰۹۶، شرح حال معاویة بن عمار.
