بغداد به عنوان اولین فهرست‌نگارانی که امروزه آثارشان در دسترس ماست، به نقد و بررسی آرا و اندیشه‌های رجالی مدرسه قم پرداخته‌اند.
دو انگاره برای تقابل میان این دو حوزه مطرح شده است:
1) تقابل به جهت اختلاف در بحث خبر واحد
بحث از خبر واحد از مسائل ریشه‌دار اصول فقه شیعه است. خبر واحد به عنوان حاکی از سنت، نخستین مخالفان جدی خود را بزرگان بغداد می‌شناسد و شواهدی از کلمات سید مرتضی و شیخ طوسی برای آن آورده شده است. گر چه سردمداران مخالفت با خبر واحد معتزلیان معرفی شده‌اند،۱ لکن برخی شیعیان مانند ابن قبه _ که خود پیشینه‌ای معتزلی دارد۲ _ نیز در این زمره جای دارند.۳ پی‌جویی مخالفت با خبر واحد نشان می‌دهد که این مسأله موجب تقابلی میان این دو حوزه نبوده و عدم پذیرش خبر واحد، راهبردی برای جدا نشان دادن مسیر انتقال معارف در شیعه با آنچه در میان اهل تسنن در حجیت بخشی به گفته غیر معصوم رواج داشته، بوده است.۴ عبارات سید مرتضی در الذریعه و شیخ طوسی در العده نیز نشان می‌دهد اگر خبر از طریق امام معصوم و به واسطه راویان طایفه محقه منتقل شده باشد، پذیرفتنی است و همه مخالفت‌ها ناظر به رویه خطای مخالفان است.۵
2) تقابل به جهت تساهل در پذیرش روایات
عقل‌گرایی و نص‌گرایی از جمله مباحث مهم کلام اسلامی است که ریشه در اختلاف بر سر شیوه برخورد با متون دینی دارد.۶ برخی دیدگاه‌ها ضمن پیوند میان نص‌گرایی و اخباری‌گری، تساهل در پذیرش روایات را استمرار این شیوه می‌داند. نتیجه این نگاه آن است که گفته شود:
اخباریان به تک تک روایات نمی‌پردازند. از این روست که دانش رجال را قبول ندارند و با دلایلی آن را رد می‌کنند.۷
1.. «حدیث ضعیف و چگونگی تعامل با آن بر پایه رویکرد قدما»، ص۱۸ _ ۳۵.
2.. رجال النجاشی، ص۳۷۵، ش ۱۰۲۳.
3.. معارج الاصول، ص۱۴۲.
4.. نهایة الاصول، ص۵۲۲.
5.. الذریعة الی اصول الشیعه، ج۲، ص۶۰؛ تهذیب الاحکام، ج۱، ص۱۰۰.
6.. «عقل گرایی و نص گرایی در کلام اسلامی»، ص۲۰۵ به بعد.
7.. درسنامه حوزه‌ها و مکاتب حدیثی، ص۳۰ _ ۳۱.
