جستاری در باره اصطلاح حدیث قوی

علیّه رضاداد ^۱

سیدکاظم طباطبایی ^۲

حسن نقی‌زاده ^۳

چکیده

واکاوی دقیق معانی اصطلاحات و مصداق یابی آن، از جمله مسائلی است که در مطالعات حدیث شناختی از اهمّیّت بسزایی برخوردار است؛ زیرا گاه یک واژه در ادوار و مکاتب مختلف، مفاهیم گوناگون را افاده می‌کند. از این رو، بررسی معانی دقیق اصطلاحات و سیر تاریخی آنها می‌تواند برای پژوهشگران راهگشا باشد.
نگارندگان در این نوشتار بر آن‌اند تا با رویکرد مذکور، به بررسی اصطلاح «قوی» در علم الحدیث بپردازند؛ اصطلاحی که در کتب روایی و فقهی، تقریباً به شانزده معنا به کار رفته است. از این رو، نخست به بیان سیر تاریخی پیدایش این اصطلاح و آغازین کاربردهای آن در مکتب حلّه و سپس در مکتب جبل عامل پرداخته و آن‌گاه مفهوم آن تبیین می‌گردد. از حاصل این جست و جو می‌توان دریافت عنصر مدح تالی ضعف و یا غیر ممدوح و مذموم بودن راوی امامی و یا مدح تالی وثاقت برای راوی غیر امامی، در تعریف حدیث قوی مدخلیت دارد. همچنین این پژوهش نشان می‌دهد که واضعان این اصطلاح، مناسبت معنای لغوی و اصطلاحی را چندان که باید در نظر نگرفته‌اند. در نتیجه، اگر بگوییم کار آنها قدری برای طالبان حدیث گمراه کننده است، سخنی به گزاف نخواهد بود.

کلیدواژه‌ها: علم الحدیث، حدیث قوی، ممدوح، غیر ممدوح، غیر مذموم، شیخ بهایی.