ذکر خدا مشغول می‌شود به این دستاورد مهم نایل می‌شود. بر این اساس، اینکه امام علیه السلام غمگین نشدن به سبب سکوت را از صفات مؤمنان دانسته است بدان‌روست که اینان در سکوتشان به یاد خدایند و ذکر او را بر لب دارند.
به‌راستی کدام سخن ارزندهتر از ذکر خداست و کدام اشتغال برتر از اشتغال به یاد اوست. پس چه جای ناراحتی و اندوه، اگر فرصت سخن گفتن نیابیم، یا اجازة حرف زدن و اظهار نظر به ما ندهند؟!

حکمت در گفتار

فإذا قَالَ بَذَّ الْقَائِلِينَ

واژه‌شناسی

ابن‌اثیر در توضیح واژه «بذّ» مینویسد: این واژه به معنای سبقت گرفتن و چیره شدن است.^۱ این معنا نشان از برتری عقل و دانش انسانی است که اهل خاموشی و سکوت است.

ترجمه و شرح

«پس آن‌گاه که به سخن می‌آمد، بر سخنوران پیشی می‌گرفت و پیروز می‌شد».
انسانها، اگر از عقل و دانش بهره کافی نداشته باشند، غالباً نیازمند خودنمایی‌اند و جبران کاستیهای خود را در اظهارنظرهای مکرر و سخن گفتن بسیار میبینند؛ غافل از آنکه سخن گفتن بسیار، نشانة کوته‌فکری و

خاموشی به اندازهای است که امام رضا علیه السلام در توصیف آن با بیانی بسیار دلنشین میفرماید:
إنّ الصَّمتَ بابٌ مِن أبوابِ الحِكمةِ، إنَّ الصَّمتَ يُكسِبُ الَمحَبَّةَ إنّه دَليلٌ على كُلِّ خَيرٍ؛^۱«خـاموشى يـكى از درهاى حـكمـت اسـت‌. خاموشى محبت مى‌آورد و راهنماى آدمى به‌سوی هر خير و خوبى است».
همچنین یکی از زیباترین جملات حکیمانه را امام علی علیه السلام در بیان فضیلت سکوت فرموده است. امیرالمؤمنین علیه السلام سکوت را از صفات انسان پرهیزگار میداند و سپس میفرماید:
إن صَمَتَ لَم یَغُمَّهُ صَمتُهُ؛^۲«او کسی است که سکوت و خاموشی، او را غمگین نمی‌سازد».
از دست رفتن فرصت، غالباً اندوه و حسرت آدمی را در پی خواهد داشت، مگر آنکه با از دست رفتن فرصت، دستاورد بهتری حاصل شود. در این صورت از دست رفتن فرصت نه تنها حسرت و اندوه به دنبال ندارد، بلکه مایة شادمانی و شکرگزاری از خدا میشود. دربارة سکوت که گاه به سبب از دست رفتن فرصت سخن گفتن به دست میآید مسئله اینگونه است؛ یعنی انسان با خاموشی، فرصت سخن گفتن را از دست می‌دهد، اما حقیقت این است که با سکوت می‌توان دستاورد مهم‌تری به دست آورد و از آن بهره ‌برد و به جای اندوهگین شدن شادمان شد. گرچه آن دستاورد ارزشمندتر برای همگان حاصل نمیشود و فقط کسی که از سکوت خود به