45
اخلاق کريمانه در پرتو کلام امام حسن مجتبي عليه السلام

امام حسن علیه السلام تنها به یکی از حقوق برادران اشاره کرده است که به‌نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین یا شاخصترین حق‌های برادر ایمانی است. این معنا را می‌توان از حدیث امام صادق علیه السلام در بیان حقوق برادری برداشت کرد:
أيْسَرُ حقٍّ مِنها أنْ تُحِبَّ لَهُ ما تُحِبُّ لنَفْسِكَ، وتَكْرَهَ لَهُ ما تَكْرَهُ لنَفْسِكَ؛۱«كمترينِ اين حقوق آن است كه براى او همان چيزى را دوست داشته باشى كه براى خود دوست دارى و بر او نپسندى آنچه را بر خود نمى‌پسندى».
به نظر میرسد که این حدیث یکی از سادهترین بیانها در ترسیم حقوق برادران ایمانی به شمار میرود؛ تا جایی که برخی از اندیشمندان علم اخلاق، این جمله را به عنوان کلید اصلی رفتار اخلاقی با همنوعان دانسته، یا معیار ارزشمندی افعال اخلاقی را از آن اخذ کرده‌اند. دقت و تأمل در این بیان بسیار عمیق، اعتراف هر نکته‌سنجی را موجب خواهد شد به اینکه درحقیقت، رعایت این اصل به‌منزله رعایت تمام حقوق برادران ایمانی است؛ چراکه همه آنچه در بیان حقوق برادران گذشت، از جمله اموری است که هرکس میپسندد که دیگران در حق او به آن پایبند باشند و آن‌ها را رعایت کنند. از این جهت، پایبندی و التزام عملی به مفهوم این حدیثِ گران‌سنگ، سهل ممتنع خواهد بود. البته ملا صالح مازندرانی رحمه الله علیه و مجلسی رحمه الله علیه در شرح خود، این ویژگی را نشانة نهایتِ خیرخواهی و مهربانی و دلسوزی و طبع ملایم و لطیف می‌داند که موجب می‌شود آدمی در همه حال از نزدیکان و خویشاوندان خود غافل نباشد و مشکلات آنان را

1.. همان: ح۱۶۷۸.


اخلاق کريمانه در پرتو کلام امام حسن مجتبي عليه السلام
44

آنچه از مجموع متون دینی دراین‌باره میتوان برداشت کرد این است که هر فرد در جامعه اسلامی در برابر جامعه خود احساس مسئولیت می‌کند و در کل برای اصلاح اجتماعی در حد توان دغدغه دارد و از اقدام عملی در این جهت دریغ نمی‌ورزد. مصالح اجتماعی در نزد او بر مصالح فردی وی مقدم است و به قیمت دستیابی به منافع شخصی، منفعت و مصلحت اجتماع را نادیده نمیگیرد.
البته توجه به دو نکته نباید از نظر دور بماند: نخست آنکه «برادران ایمانی» از نظر رتبه و درجه دور و نزدیک دارند. یعنی همانگونه که خویشاوندان و همسایگان دور و نزدیک دارند، برادران ایمانی نیز از این امر مستثنا نیستند. بنابراین تکالیف هم به همین تناسب شدت و ضعف و کم و زیاد خواهد داشت. زیرا اگر قرار باشد تمام آنچه به عنوان حقوق برادر ایمانی برشمرده شد، نسبت به تمام مؤمنان انجام شود، ادامة زندگی و رسیدگی به امور شخصی و معیشتی ناممکن میگردد.
دوم آنکه میزان تکالیف و تعهدات هر فرد دراین‌باره متناسب با توانمندی و امکانات او خواهد بود و لذا هیچ تکلیفی فراتر از تمکّن و توان منجّز و حتمی نمیشود.

پایبندی به اصل انصاف

ولا يَخُصُّ نَفْسَهُ بشئ دُونَهُمْ

ترجمه و شرح

«برای خود چیزی اختصاصی نمی‌خواست، مگر آنکه برای برادرانش نیز همان را خواستار بود».

  • نام منبع :
    اخلاق کريمانه در پرتو کلام امام حسن مجتبي عليه السلام
    تاریخ انتشار :
    1392/08/08
    قیمت :
    28800 ریال
    پیوند معرفی کتاب :
    /post/45400/
    لینک خرید :
    http://shop.darolhadith.ir/81-.html
تعداد بازدید : 93397
صفحه از 79
پرینت  ارسال به