گونهای با آنان تعامل نمیکند که آنان، او را دست‌نیافتنی به شمار آورند، یا از آزار و اذیت او در امان نباشند. در بیان معنای روشنتر توصیف مؤمن با این واژه، برخی بیانات معصومان علیهم السلام راه‌گشاست. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله دراین‌باره فرموده است:
المؤمنُ الّذي نفسُهُ مِنهُ في عَناءٍ، و النّاسُ في راحةٍ؛۲۷ «مؤمن كسى است كه نفسش از او در رنج است؛ اما مردم در آسايش‌اند».
همچنین، امام علی علیه السلام درباره صفات مؤمن میفرماید:
المؤمن ... سَهلُ الخَليقةِ، لَيِّنُ العَرِيكةِ، نَفسُهُ أصْلَبُ مِن الصَّلْدِ، و هُو أذَلُّ مِن العبدِ؛^۱«مؤمن... نرم‌خو و مهربان است، اراده‌اش سخت‌تر از سنگ خاراست و با اين حال از يك بنده افتاده‌تر است».
ملاصالح مازندرانی در توضیح خود بر این جمله مینویسد: «مؤمن ضعیف است؛ بدان سبب که در برخورد با مؤمنان فروتن است و اهل مجادله با آنان و غلبه بر آنان نیست و این امر سبب شده است که مستضعف شمرده شود».^۲
البته ممکن است مقصود از مستضعف، این باشد که در مصرف شخصی خود سطح پایین را گرفته، همانند ثروتمندان مصرف نمیکند؛ اگرچه از نظر مالی در وضعیت مطلوبی به سر برد. یعنی اموال خود را صرف امور خیریه و خدمت به خَلق میکند و خود، همانند مردمان مستضعف زندگی میکند. این روش زندگی در سیرة امام علی علیه السلام به صورت برجسته نمایان است. آن

مشکلات خویش بداند و شادی آنان موجب فرح و نشاط او گردد.^۱

زهد و پارسایی

كان ضَعِيفاً مُسْتَضْعَفاً

ترجمه و شرح

«او هم ضعیف بود و هم مستضعف».
امام حسن علیه السلام، هنگام ستودن برادر خویش، او را ضعیف و مستضعف میشمارد؛ اما مراد از ضعیف بودن همان ضعف جسمی است. این بدان دلیل است که مؤمن جسم‌پرور نیست، بلکه به پرورش روح خود اهتمام دارد. ملاصالح مازندرانی در شرح خود بر این عبارت مینویسد:
«علت ضعیف بودن مؤمن این است که بسیار روزه می‌گیرد، اهل عبادت و شب‌زنده‌داری است، در لباس و غذا ساده و بر جسم خود در این دو مورد سخت‌گیر است. اهل شهوت و پیروی از هواهای نفسانی نیست و این‌ها سبب می‌شود که بدنش ضعیف و نحیف باشد».^۲
بنابراین کسی که شایستة برادری با امام معصوم است مستضعف است؛ اما نه به معنای کسی که در امور مادی و دنیوی فقیر و ناتوان است، بلکه به نظر میرسد مقصود این است که در تعامل با برادران ایمانی خود متواضع و فروتن است و چنان رفتار میکند که اطرافیان در روابط خود با او احساس آرامش کامل دارند و نگران رسیدن گزندی از سوی او نیستند و به