57
اخلاق کريمانه در پرتو کلام امام حسن مجتبي عليه السلام

املِكوا أنفُسَكُم بدَوامِ جِهادِها؛۱«با جهادِ مستمر، بر نفس مسلط شويد».
ایشان، در بیان دیگری، ابتلا به عادات بد و سپس بی‌آبرویی و رسوایی را از پیامدهای بی‌مبالاتی در تهذیب نفس میداند و می‌فرماید:
مَن لَم يُهَذِّبْ نفسَهُ فضَحَهُ سُوءُ العادَةِ؛۲«هركه خود را مهذّب نسازد، عادت‌هاى زشتْ او را رسوا می‌كند» .

برخوردار از حرمت نفس

كان لَا يَشْكُو وَجَعاً إِلَّا عِنْدَ مَنْ يَرْجُو عِنْدَهُ الْبُرْءَ

ترجمه و شرح

«از هیچ مشکلی شکایت نمی‌کرد، مگر در نزد کسی که به توانمندی او در رفع مشکل امیدوار بود».
امام حسن مجتبی علیه السلام برادر خود را از عزت نفس بالا برخوردار دانسته است و این ویژگی او را با خویشتنداری او در مشکلات بیان کرده است.
اما در بیان علت تنافی شکایت از روزگار، با عزت و حرمت نفس باید گفت که به طور کلی، شِکوِه از روزگار و مشکلات آن در حقیقت نوعی اظهار عجز و ناتوانی در برابر ناملایمات است. اظهار ناتوانی نیز نوعی درخواست کمک و یاری است و این هر دو در فرهنگ دینی ناپسند است و توصیههای پیشوایان معصوم علیهم السلام همواره به پرهیز از شکایت و درخواست از غیر خدا بوده است. به نظر میرسد دست‌کم به دو دلیل از شکایت، که

1.. منتخب میزان الحکمة: ج۲ ص۱۰۰۸ ح۶۲۰۲.

2.. همان: ج۲ ص۱۰۱۲ ح۶۲۰۵.


اخلاق کريمانه در پرتو کلام امام حسن مجتبي عليه السلام
56

شرعی یا اخلاقی متفاوتی داشته باشد؛ یعنی یکی جایز و دیگری منع شده باشد. در چنین حالتی، انتخاب رفتار و عمل مناسب برای مؤمنان چندان دشوار نیست. اما آن‌گاه که دو عملِ پیش رو جایز باشد و هیچ‌یک غیراخلاقی نباشد و درعین حال هیچیک بر دیگری برتری نداشته باشد، انتخاب یکی از این دو عمل دشوار است؛ به‌ویژه اگر امکان انجام دادن هر دو ممکن نباشد.
در این فرض، برای کسی که مسیر سلوک الی‌الله را می‌پیماید و به دنبال تقرب الی‌الله از طریق تهذیب نفس و تربیت آن است، انتخاب یکی از دو عمل آسانتر است. او از میان دو عملی که انجام دادن هر دو جایز و در حُسن و نیکویی نیز برابری میکنند، آن را انتخاب میکند که با میل و هوای نفسش سازگاری کمتری داشته باشد تا از این راه، افزون بر اجرای یکی از دو عملِ نیک، یک گام در مبارزه با نفسِ اماره برداشته و یک گام در تربیت نفسش پیش رفته باشد.
بنابراین، او با یک تیر دو نشان میزند و نفس سرکش خویش را این‌گونه تربیت می‌کند و تحت سیطره و سلطة خود درمیآورد و مانع از تسلط یافتن نفس اماره بر عزم و ارادهاش میشود. امام حسن علیه السلام در توصیف برادر خویش به این ویژگی او اشاره کرده، با این بیان او را به خاطر اهتمام در تربیت نفسش میستاید. البته گرچه درباره مجاهده با نفسْ سخن فراوان است؛ لکن در اینجا تنها به دو حدیث در بیان اهمیت تربیت و تهذیب نفس بسنده میکنیم و سخن بیشتر در این باره را به وقت مناسب وامینهیم. امام علی علیه السلام به مداومت بر مجاهده با نفس تأکید می‌کند و می‌فرماید:

  • نام منبع :
    اخلاق کريمانه در پرتو کلام امام حسن مجتبي عليه السلام
    تاریخ انتشار :
    1392/08/08
    قیمت :
    28800 ریال
    پیوند معرفی کتاب :
    /post/45400/
    لینک خرید :
    http://shop.darolhadith.ir/81-.html
تعداد بازدید : 93444
صفحه از 79
پرینت  ارسال به