اسباب عادی، که در امور طبیعی در ایفای امر به انسان یاری میرسانند، استقلالی نیست، بلکه اینها تنها واسطهاند و تأثیرگذاری را خداوند به آنها عطا کرده و نقش واسطهای را خدا برای آنها قرار داده است. بنابراین، بر بندگان است که در نیازهای خویش فقط به خدا توجه کنند و سببیت اصلی وسایل را از خدای متعال بدانند. ازاینرو، انتظار اینکه کارها بیواسطه انجام شود و خداوند مستقیم و بیواسطه به انسان یاری رساند، مانند آن است که آدمی واسطهگری اعضا و جوارح خود را نپذیرد؛ زیرا اعضا و جوارح انسان نیز در انجامدادن کارها از جمله اسباباند.۱
اهل مشورت
ولا يَسْتَشِيرُ إِلَّا مَنْ يَرْجُو عِنْدَهُ النَّصِيحَةَ
ترجمه و شرح
«با کسی مشورت نمیکرد، مگر با کسی که از او انتظار خیرخواهی داشت».
مشورت، از جمله اقداماتی است که در موفقیت در کارها بسیار حیاتی است و نقش بسزایی در دستیابی به اهداف دارد. چه بسیار توصیههای قرآنی و روایی که آدمی را به مشورت و بهرهمندی از دیدگاههای دیگران فراخوانده و به استفاده از دانش و تجربه دیگران تشویق کرده است. در اینکه مشورت، امری پسندیده است و در شناخت راه از چاه و انتخاب بهترینها، کارآمد و مفید است، تردیدی نیست و خردمندان به آن، بهویژه در امور مهم زندگی، اهتمام میورزند؛ اما مهمتر از مشورت این است که