تحلیل پایانی

تأمل در این سخن گران‌سنگ امام حسن مجتبی علیه السلام ما را به هندسه اخلاقی آن حضرت در این حدیث نورانی برای انسان وارسته و ایدهآل رهنمون میسازد. بر این اساس به نظر میرسد که انسان برخوردار از کمالات مورد نظر پیشوایان دینی، دارای ویژگیهای ذیل است:
1. دنیا در نظر او کوچک و بی‌ارزش و بی‌اعتبار است. بنابراین، برای آن کار نمیکند و در تحصیل آن حرص نمی‌ورزد. از کمیِ روزی به ستوه نمیآید و شکایت نمیکند و در مصرف قانع است؛ اما در تولیدْ کوشا و پرکار.
2. عقلانیت بر فکر و عمل او سایه انداخته و رفتارش در تعامل با دوست و دشمن خردمندانه است و تحت تأثیر احساسات و عواطف و هیجانات، به رفتار خود شکل نمیدهد.
3. نفسْ در نظر او حقیر، مظنون و متهم و منکوب عقل اوست. براین اساس هرگز تابع و پیرو تمایلات نفسانی خویش نیست.
4. صاحب فضل و دانش است و در کسب دانش بیشتر، همواره کوشاست.
5. صاحب فضایل اخلاقی، به‌ویژه بردباری و فروتنی و خاموشی است. این امر موجب شده است که کلامش حکیمانه و قابل استفاده برای دیگران باشد.
6. آگاه به مسئولیت‌های اجتماعی خویش و عامل به آن‌هاست و از هرگونه سستی و کسالت به دور است.
7. در تعاملات اجتماعی اهل مهرورزی و محبت و گذشت است و