به بنده مؤمن داده شده است.۱ حسن خلق مایه میمنت و برکت،۲ رشد،۳ و سعادت انسان۴ است که در روایات از آن به عنوان نیمی از دین۵ و ایمان،۶ خیر دنیا و آخرت،۷ و مایه تقرّب به خداوند متعال۸ یاد شده است. این صفت چنان جایگاهی در زندگی دارد که اگر انسان اثرات آن را بداند، بدان احساس نیاز خواهد کرد.۹ پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله هماره تأکید داشته‌اند که بهترین شما، خوش اخلاق‌ترین شماست.۱۰ حتی یکی از شاخص‌های کمال ایمان، همین صفت شمرده شده۱۱ که در میزان قیامت، هیچ چیز سنگین تر از آن نیست.۱۲ در طرف مقابل، از سوء خلق به عنوان یک امر شوم یاد شده۱۳ و افراد بداخلاق بدترین مردم دانسته شده‌اند.۱۴
تعداد روایات مربوط به این اصطلاح چنان فراوان‌اند که جای هیچ تردیدی باقی نمی‌گذارد که این صفت یکی از مفاهیم اساسی اسلامی است. آنچه اینجا مهم است، تحلیل این صفت است. مسأله این است که معنای این صفت چیست و به طور مشخص
1.. رسول الله صلی الله علیه وآله : خَیرُ ما اُعْطِیَ الرّجُلُ المؤمنُ خُلقٌ حَسَنٌ، و شَرُّ ما اُعْطِیَ الرّجُل قلبُ سوءٍ فی صُورةٍ حَسَنةٍ (المصنف، ج۲، ص۹۰، ح۱۸؛ ر. ک: الخصال، ص۳۰، ح۱۰۷).
2.. رسول الله صلی الله علیه وآله : الیمن حسن الخلق (مسند الشهاب، ج۱، ص۶۶، ح۵۴).
3.. رسول الله صلی الله علیه وآله : حسن الخلق نماء (المسند ابن حنبل، ج۵، ص۴۴۱، ح۴۱۶۲).
4.. رسول الله صلی الله علیه وآله : من سعادة المرء حسن الخلق (مسند الشهاب، ج۱، ص۱۹۹، ح۳۰۰؛ ر. ک: مشکاة الانوار، ص۳۹۳، ح۱۲۹۳).
5.. قال النبی صلی الله علیه وآله : حسن الخلق نصف الدین.
6.. رسول الله صلی الله علیه وآله : حسن الخلق نصف الایمان (الخصال، ص۳۰؛ تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۱۱). امام صادق علیه السلام: من الایمان حسن الخلق و اطعام الطعام (الکافی، ج۴، ص۵۰، ح۲).
7.. قالت أم سلمة لرسول الله صلی الله علیه وآله : بأبی أنت و أمی، المرأة یکون لها زوجان فیموتان فیدخلان الجنة لأیهما تکون؟ قال: یا أم سلمة! تخیر أحسنهما خلقاً و خیرهما لأهله، یا أم سلمة! إن حسن الخلق ذهب بخیر الدنیا و الآخرة (ثواب الأعمال، ص۲۱۵؛ الخصال، ص۴۲؛ روضة الواعظین، ص۳۷۶، بحار الأنوار، ج۸، ص۱۱۹، ح۷).
8.. امام سجاد علیه السلام: ان اقربکم من الله اوسعکم خلقاً (الکافی، ج۸، ص۶۹).
9.. رسول الله صلی الله علیه وآله : لو یعلم الخلق ما له فی حسن الخلق لعلم انه یحتاج الی أن یکون له حسن الخلق (صحیفة الامام الرضا علیه السلام، ص۱۵۰، ح۸۵).
10.. عبدالله بن عمرو: لم یکن رسول الله صلی الله علیه وآله فاحشاً و لا متفحشاً، و انه کان یقول: إنَّ خِیارَکُم أحاسِنُکُم أخلاقاً (صحیح البخاری، ج۵، ص۲۲۴۵، ح۵۶۸۸؛ مکارم الأخلاق، ج۱، ص۶۲، ح۵۵).
11.. عن محمد بن مسلم، عن أبی جعفر علیه السلام قال: إن أکمل المؤمنین إیماناً أحسنهم خلقاً (الکافی، ج۲، ص۹۹، ح۱).
12.. عن علی بن الحسین علیهما السلام قال: قال رسول الله صلی الله علیه وآله :ما یوضع فی میزان امرئ یوم القیامة أفضل من حسن الخلق (همانجا، ح۲).
13.. رسول الله صلی الله علیه وآله : یا علی! سوء الخلق شؤم (کتاب من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۲۶۳، ح۸۲۱، السنن ابی داوود، ج۴ ص۳۴۱، ح۵۱۶۲).
14.. رسول الله صلی الله علیه وآله : سوء الخلق شؤم وشرارکم أسوءکم خلقاً. (تاریخ بغداد، ج۴، ص۲۷۶، ح۱۲۱۴).
