شامل چه اموری می‌شود؟ آیا همه فضایل اخلاقی را شامل می‌شود یا مربوط به حوزه خاصی است؟ مشخص نبودن پاسخ دقیق به این مسأله، سبب اشتباه در کاربرد آن می‌شود. مسأله دیگر، مصادیق حسن خلق است. در این بحث سؤال این است که مصادیق حسن خلق چیست و اگر کسی بخواهد بدان عمل کند، باید چه کارهایی را انجام دهد؟ معمولاً حسن خلق به صورت شعاری مطرح می‌شود و کمتر به مصادیق رفتاری آن پرداخته می‌شود و به همین جهت افراد نمی‌دانند در مقام عمل چگونه باید عمل کنند. مسأله سوم، چگونگی تأثیر حسن خلق است. یکی از مسائلی که کمتر بدان توجه می‌شود، تبیین چگونگی تأثیر صفات اخلاقی و از جمله حسن خلق است. حسن خلق موجب بهبود روابط اجتماعی و موفقیت در آن می‌شود. اما مسأله این است که چگونه حسن خلق اثر می‌کند و در روابط اجتماعی تأثیر می‌گذارد. این نیز از مسائل مهمی است که نیازمند بررسی عالمانه است و حتی ظرفیت نظریه‌پردازی دارد و خوشبختانه در منابع اسلامی پاسخ آن آمده است.

پیشینه

روایات حسن خلق، تقریباً در همه کتاب‌هایی که روایات اخلاقی را آورده‌اند، به چشم می‌خورد وچنان گسترده و مشهور است که نیاز به معرفی ندارد. آنچه مهم است، تحلیل این اصطلاح است. ملاصدرا در شرح اصول الکافی، هنگام بررسی برخی از روایات مربوط به این مبحث بیان می‌دارد که در باره تعریف و آثار حسن خلق، زیاد سخن رانده شده، اما کنه معنای آن واکاویده نشده است. ایشان در تحلیل این اصطلاح بیان می‌دارد که همان گونه که حُسن خَلق به کامل بودن همه اجزای جسمانی است، حُسن خُلق نیز به برخوداری از همه فضایل اخلاقی است. وی در تبیین این سخن می‌گوید انسان مرکب از سه چیز است: جسم، نفس _ که یا متصف به اخلاق نیکوست و یا اخلاق قبیح و در قیامت تجسم پیدا می‌کند _ و روح ربانی که بر نفس سلیم وارد می‌شود. سپس ایشان بر مبنای نظریه اعتدال قوا تأکید می‌کند که وقتی همه فضایل به تناسب در وجود آدمی شکل گرفت، حُسن خُلق حاصل می‌شود.^۱ شبیه همین بیان را مرحوم فیض کاشانی به پیروی از استاد خویش مطرح کرده است.^۲
ملا محمد تقی مجلسی در روضة المتقین، نخست آن را معادل رسالة الحقوق امام سجاد علیه السلام