چیستی «حسن خلق» و چگونگی تأثیر آن بر روابط اجتماعی - صفحه 62

این جریان با نقل دیگری با پرسش در باره بهترین عمل نیز وارد شده است و در آخر آن حضرت فرموده‌اند: حسن خلق آن است که تا می‌توانی خشمگین نشوی.۱

مورد هشتم: مهار خشم

از دیگر موقعیّت‌های زندگی _ که ممکن است زمینه کدورت و نفرت را فراهم آورد _ اشتباه‌های دیگران است. رفتار اشتباه یا اشتباه ارزیابی کردن رفتار دیگران می‌تواند موجب بروز خشم و عصبانیت گردد. در زندگی، همیشه اختلاف سلیقه و اندیشه‌هایی وجود دارد که ممکن است همسران را به خشم آورد. خشم و عصبیت، موجب برانگیخته شدن عاطفه منفی می‌گردد و در نتیجه، سبب بروز ناراحتی و کدورت می‌شود و دشمنی را بر می‌انگیزد. این، بداخلاقی است. افراد خوش‌اخلاق، بر خود مسلط بوده و در چنین مواقعی خشم خود را مهار نموده و فضای تعامل را آشفته نمی‌سازند. از این رو، یکی از مصادیق خوش‌اخلاقی، مهار خشم در اختلاف‌ها و تضادهاست. با مهار خشم می‌توان از آسیب‌رسیدن به روابط اجتماعی و از برانگیخته‌شدن عاطفه منفی جلوگیری نمود و بدین‌سان از کیان مدت و صمیمیّت پاسداری نمود.

جمع‌بندی

از مجموع آنچه گذشت، به دست آمد که حسن خلق دست کم هشت مصداق عینی دارد. هر کدام از این هشت مصداق یک بعد از روابط اجتماعی را پوشش می‌دهد. «الفت‌پذیری و الفت‌گیری» به اصل اهل رابطه بودن، «نرم‌خویی و انعطاف‌پذیری» به چگونگی ارتباط روانی افراد در تعامل و تضارب با یکدیگر، «خوش‌گویی» به بعد شنیداری رابطه، «خوش‌رویی» به بعد دیداری رابطه، «شوخ‌طبعی» به نشاط فضای رابطه، «خرسند بودن/ نبودن» به خلق فرد هنگام تعامل با دیگران در خوشایندها و ناخوشایندهای زندگی، و مهار خشم به حالت اشتباه و ظلم طرف مقابل مربوط می‌شود. اگر الفتی ابراز نشود و یا الفت ابراز شده درک نشود، اگر فرد انعطاف نداشته و سخت باشد، اگر سخنِ تولید شده گوش‌نواز و دلنواز نباشد، اگر چهره فرد چشم‌نواز نباشد، و اگر فضای تعامل خشک و سرد باشد، یک

1.. ان رجلاً أتی النبی صلی الله علیه وآله مِن قبل وجهه، فقالَ: یا رسولَ اللّهِ! أی العمل أفضل؟ قالَ: حُسنُ الخُلقِ. ثُمَّ أتاهُ عَن یَمینِهِ فقالَ: أی العمل أفضل؟ فقالَ: حُسنُ الخُلقِ. ثُمّ أتاهُ عن شماله شِمالِهِ، فقالَ: أی العمل أفضل؟ فقالَ: حُسنُ الخُلقِ. ثُمّ أتاهُ مِن وَ بعده، یعنی من خلفه، فقالَ: أی العمل أفضل؟ فالْتَفَتَ إلَیهِ رسول الله صلی الله علیه وآله فقاَل: مَالک لا تَفْقَهُ...؟! حسن الخلق هُو أنْ لا تَغْضَبَ ان استطعت (الترغیب و الترهیب، ج۳، ص۴۰۵، ح۱۴).

صفحه از 67