سنّت، بدانها احتجاج میکردهاند. روایات اهل بیت علیهم السلام همچنین ناظر به اقوال صحابه و تابعیان، بویژه حاکمانِ پس از پیامبر صلی الله علیه وآله و یا عالمان اوّلیه است؛ ولی به هیچ وجه، ناظر به فتاوای مذاهب چهارگانه اهل سنّت نیست؛ چرا که سرآغاز مطرح شدن اولین مذهب از مذاهب چهارگانه مشهور اهل سنّت، یعنی مذهب حنفی، پس از سال 120 هجری بوده است.
روایات فقهی شیعه، معمولاً برگرفته از روایات امام باقر، امام صادق و امام کاظم علیهم السلام است. دوره امام باقر علیه السلام قبل از تولّد و شیوع مذاهب چهارگانه بوده است. از این رو، نمیتوان به جهت مشابهت روایت امام باقر علیه السلام با یکی از فتاوای مذاهب چهارگانه یاد شده، آن را تقیّهای قلمداد کرد؛ همچنان که نمیتوان فتوای شافعی (م204ق) را سبب تقیّهای شمردن روایتی از صادقَین علیهما السلام قلمداد نمود.
عدم توجه به این نکته گاه سبب برداشت نادرست میگردد؛ مثلاً شیخ یوسف بحرانی که از افراد متبحر در حدیث (بویژه احادیث فقهی) است، روایاتی از امام باقر علیه السلام یا امام صادق علیه السلام را به جهت مشابهت با فتوای شافعی، حمل بر تقیه میکند،۱ در حالی که تقیهای شمردن این روایات به سبب مشابهت با نظر شافعی صحیح نیست؛ زیرا شافعی در سال 150 هجری و پس از دوره امامت امام باقر علیه السلام (سالهای 94 _ 114 هجری) و امام صادق علیه السلام (سالهای 114 _ 148 هجری) متولد شده است.
اهمیت شناخت فضای صدور حدیث و آثار شناخت آن، نیازمند نمونههای کاربردی است تا پژوهشگران با استفاده از آن، فضای صدور را بازشناسی کنند و به فهم برتری از حدیث دست یازند. مجله علوم حدیث در پی ارائه راهکارهای نظری و عملی برای دستیابی به ضوابط فرهنگ زمان صدور روایات و مصادیق عملی آن در حوزههای متفاوت است و از مقالات علمی در این حوزه استقبال میکند. اکنون و در این مجال به یک نمونه عملی و نوپدید در این حوزه اشاره میکنیم که با هدف آشنایی بیشتر با فضای صدور روایات فقهی تدوین شده و جلد اول آن در سال 1391 منتشر شده است. مدارک فقه اهل السنه علی نهج وسائل الشیعة نمونه کاربردی مناسبی است که فضای صدور احادیث را فرا روی پژوهشگران قرار میدهد. این نمونه به احادیث فقهی اختصاص دارد، ولی الگوی مناسبی برای بازشناسی حدیث در موضوعات اعتقادی، اخلاقی و... است.
1.. ر.ک: الحدائق الناضرة، ج۳، ص ۲۵۸ - ۲۵۹؛ ج۷، ص۷ و ص۹۶ - ۹۷ و ص۳۴۵ و...