فضای صدور - صفحه 14

مطرح بوده و گاه شیوع داشته است؛۱ یعنی روایات نبویِ مطابق با فقه شیعه، در جوامع حدیثی اهل سنّت، گزارش شده‌اند و نظر بسیاری از صحابه و تابعیان، مطابق با احادیث شیعه و مخالف با نظر مذاهب چهارگانه اهل سنّت بوده است و با عمل و عرف فعلی اهل سنّت، مخالفت دارد.
می‌توان ادعا کرد که بیش از نود درصد فتاوای عالمان شیعه، در میان صحابه، تابعیان و عالمان سده اول و دوم هجری هم مطرح بوده و بدان فتوا داده شده است.
از این منظر، مجموعه حاضر، از زاویه کلامی و دفاع از آموزه‌های شیعی نیز مورد توجه است؛ زیرا سبب مقابله با بهانه‌جویی معاندان گشته، زمینه دفاع منطقی و عُقلایی از روایات اهل بیت علیهم السلام و اقوال عالمان شیعه را فراهم می‌کند.

2. تقریب مذاهب

متون یکسان و وجوه مشترک در روایات، احکام و آرای فقهی در بین مذاهب اسلامی فراوان است که می‌تواند دستمایه تقریب بین مذاهب باشد. شناسایی متون مشترک روایی و همچنین فتاوای هم‌مضمون و نزدیک به هم در حوزه فقه، همچنین استدلال علمی و مقبول برای تبیین نقاط مشترک، به تقریب بین مذاهب، یاری می‌رساند.
جمع‌آوری متون مشترک روایی‌ای۲ که ناظر به دوره قبل از شکل‌گیری و افتراق مذاهب‌اند، به عناصر محوری (وحدت در منشأ صدور، یگانگی در مصادر پایه و اتقان در مستندات اوّلیه) نظر دارد.
روشن است که مذاهب اسلامی، در موارد فراوانی نیز با هم اختلاف دارند؛ ولی تبیین نقاط مشترک میان مذاهب، به روح تقریب، کمک می‌کند. از این رو، تبیین و ابراز روایات مشترک در مصادر شیعه و سنّی و توضیح مشابهت و همگونی احکام فقهی شیعه (حتی با یک یا دو قول از اقوال صحابه، تابعیان، عالمان سده‌های اوّل و دوم و فقیهان بنیان‌گذار مذاهب چهارگانه اهل سنّت) نیز همدلی متدیّنان به مذاهب متفاوت را در جوامع اسلامی نهادینه می‌کند.
اختلاف میان مذاهب اسلامی، پدیده‌ای طبیعی و عادی است. این اختلاف، بویژه با

1.. برای نمونه، رسول خدا صلی الله علیه وآله در تمامی سفرهای خود، نماز خویش را قصر خوانده‌اند و صحابه و تابعیان نیز گرایش به قصر نماز در سفر داشته‌اند، نه آن که مسافر را مخیّر در قصر و اتمام بدانند (ر.ک: رسالة فی صلاة المسافر).

2.. مراد از متون مشترک روایی، گزاره‌هایی است که با واژگان و چینش واحد و یا نزدیک به هم، در مصادر حدیثی شیعه و اهل سنّت وجود دارد و هر یک از فریقین، آن الفاظ را از طریق مخصوص خود، روایت کرده‌اند.

صفحه از 16