سخن امیر مؤمنان ناظر بدان است که در دوره نخست اسلام و در مدینه، سپیدی ریش علامت و نماد یهودیان محسوب می‌شده است. از این رو، پیامبر صلی الله علیه وآله آن را ناپسند دانسته‌اند تا شمار مسلمانان فراوان جلوه کند؛ نه آن که تصویر و هیئت یهودیان پرشمار باشد. ولی اکنون که وضعیت تغییر کرده و اسلام گسترش یافته و این نماد برچیده شده است، هر کس آن کند که می‌خواهد.
4. عرف و عادت فراگیر مردمان / شهر / منطقه
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله خطاب به اصحاب خود فرموده است:
استعینوا بالنسل؛۱
از نسل یاری جویید.
همچنین در حدیثی دیگر آمده است:
نهی النبی صلی الله علیه وآله عن الاختصار فی الصلاة.۲
مراد از «نسل» و «اختصار» در روزگار ما معنایی متفاوت با زمان صدور یافته است و مراد پیامبر صلی الله علیه وآله تنها از راه شناخت عرف و عادت مردمان آن دوران به دست می‌آید. برخی گفته‌اند که مراد از اختصار، دست نهادن بر لگن خاصره است.۳ نسل نیز به معنای حرکت تند و با شتاب است.
افزون بر موارد گفته شده، توجه به نکات دیگری نیز در شناخت فضای صدور روایات لازم است که موارد ذیل از این جمله‌اند:
5. باورهای غالب در میان جامعه
6. ارتکازات و ذهنیت‌های فردی / اجتماعی
7. نظام حاکم و فرهنگ حکومتی
8. تمایلات و سلایق مخاطب
9. تمایلات جامعه، نظام حاکم
10. امکان / عدم امکان پاسخ گویی صریح از جانب معصوم علیه السلام
توجه بدین نکات، ضرورت جست و جوی دقیق در باره فضای فرهنگی، اجتماعی و
1.. من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۲۹۵، ش۲۵۰۲.
2.. صحیح ابن خزیمه، ج۲، ص۵۶.
3.. فتح الباری، ج۳، ص۷۱.
