فضای صدور - صفحه 8

سیاسی حاکم بر جامعه در زمان صدور را اثبات می‌کند.

آثار آگاهی از فضای صدور

آگاهی از فضای صدور، آثار و پیامدهای علمی و معرفتی در گستره معرفت افزایی پژوهشگر دارد. برخی از آثار از این قرار است:

1. فهم برتر

نخستین اثر آگاهی از فضای صدور حدیث، امکان تغییر زاویه دید مخاطب است؛ برای نمونه، اطلاق روایت «الجار قبل الدار»۱ و «الجار ثم الدار»۲ را به گونه‌ای دیگر بفهمد.
ظاهر این گروه از روایات، بدون توجه به فضای صدور آن، شمول و اطلاق آن نسبت به همه زمان‌ها و مکان‌هاست؛ یعنی در همه حال و نسبت به همه کس، همسایه بر دیگران مقدم است؛ حتی اگر شخص مورد نظر، همسر، فرزند و یا پدر و مادر او هم باشند، در مرتبه‌ای پس از همسایه قرار می‌گیرند. این برداشت با روایات فراوانی که افراد واجب النفقه را مشخص کرده‌اند، در تعارض است.۳ روایاتی که مقدم داشتن ارحام بر دیگران را در همه امور حتی کمک مالی مطرح کرده‌اند۴ نیز با این روایات تعارض دارند.
آیا اطلاق روایات تقدیم همسایه بر دیگران این موارد را بر می‌تابد؟
فضای صدور این گونه روایات معلوم می‌کند که اطلاق برداشت شده از روایت، تمام نیست؛ زیرا در باره شناسایی همسایه قبل از خرید خانه وارد شده است که موضوعی متمایز از اطلاق موجود در ظاهر روایت است.۵ و یا در باره مقدم داشتن همسایه در دعا کردن نسبت به دیگران است.۶
احتمالات دیگری نیز در فهم فضای صدور بر داشته‌های ما تأثیرگذار است. گاه فضای صدور، روایات تقیه‌ای را معلوم و حجیت آن رابرای دوره‌های غیر از زمان صدور مخدوش می‌کند و گاه روایتی را که بر تقیه حمل شده است، به روایت واقع نما تبدیل می‌کند و بدان

1.. الکافی، ج۸ ص۲۴؛ نهج البلاغة، خطبۀ ۳۱.

2.. الاختصاص، ص ۳۳۷.

3... الکافی، ج ۳، ص ۵۵۲، ح ۵؛ وسائل الشیعة، ج ۹، ص ۲۴۰ - ۲۴۵.

4.. الکافی، ج ۴، ص ۲۶.

5.. الجعفریات، ص ۱۶۴؛ مستدرک الوسائل، ج ۸، ص ۲۰۹؛ مسند الشهاب، ص ۳۱۹، شمارۀ ۵۱۲؛ وسائل الشیعة، ج ۷، ص ۱۱۰ - ۱۱۳.

6.. علل الشرایع، ج۱، ص۱۸۲؛ روضة الواعظین، ص۳۲۹.

صفحه از 16