عیسی۱ یا احمد بن محمد بن خالد۲ درج شده که در این صورت، روایت از مشایخ قم دریافت شده است. محمد بن یحیی، علی بن موسی کمیذانی، داود بن کورة، احمد بن ادریس و علی بن ابراهیم بن هاشم اساتید این گروه‌اند.۳
در گروه دوم این اسناد، پس از عنوان «عدة من اصحابنا» نام سهل بن زیاد۴ آمده است. روایات این گروه، از مشایخ ری دریافت شده است. علی بن محمد بن علان، محمد بن جعفر اسدی، محمد بن حسن طایی رازی و محمد بن عقیل کلینی در این گروه جای دارند.۵
باید توجه داشت که سهل بن زیاد نیز از دانش پژوهان و عالمان حدیثی ساکن قم بوده است و به سبب مخالفت بعضی از این حوزه کوچ کرده و در ری ساکن شده است. از این رو، روایات این گروه را نیز باید جزو میراث حدیثی قم به شمار آورد؛ اگر چه در برخی موارد میراث مشهور حدیثی قم نبوده است.
در این نوشتار، با توجه به ابتدای اسناد روایات، اساتید کلینی را شناسایی کرده و از آن طریق، به تعداد روایاتی که وی از اساتید هر حوزه دریافت کرده، دست می‌یابیم.
الکافی و حوزههای حدیثی
در بررسی اساتید کلینی به چند گروه دست می‌یابیم. کلینی در طول عمر خود در ابتدا از مشایخ ری بهره‌مند گردیده و سپس از مشایخ قم، کوفه، بغداد و... بهره برده است. با توجه به این نکته در یک تقسیم‌بندی اساتید کلینی در پنج گروه قرار می‌گیرند. این تقسیم با توجه به حوزههای حدیثی اساتید صورت گرفته است:۶
حوزه حدیثی ری
ری به عنوان زادگاه کلینی نخستین حوزه حدیثی وی به شمار می‌رود. مهمترین اساتید کلینی در این حوزه عبارت‌اند از:
1.. فهرس اسماء مصنفی الشیعة، ش۱۹۸.
2.. همان، ش۱۸۲.
3.. همان، ش۱۰۲۶.
4.. همان، ش ۴۹۰.
5.. خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، ج۱.
6.. این تقسیم توسط جناب حجة الاسلام و المسلمین سید محمد جواد شبیری زنجانی ارائه شده است (ر.ک: نرم افزار درایه النور، بخش «در باره درایه النور»).
