نظام امام شناسی شیخ مفید و باز خورد آن در حدیث پژوهی او - صفحه 23

و فزون بودن ثواب آنان نزد خداوند تردیدی ندارد.۱

صفات و ویژگی‏های امام

از بررسی مجموعه نظریات شیخ مفید چنین بر می‏آید که می‏توان صفات امام را ذیل «کمال» او جای داد. او بایدکمالِ بایسته در حیطه وظایف و تکالیف خویش را داشته باشد و در این زمینه از هر نقصی مبرا باشد. سِرّ بی نیازی امام از مردم هم در همین نهفته است.۲ البته باید توجّه داشت که ائمه در تمامی احوالی که در آن حجّت الهی بر خلق بوده‏اند، موصوف به کمال‌اند. در خبر آمده است که رسول خدا و ائمه از هنگامی که عقل در آنان به کمال رسیده تا هنگامی که از دنیا رفته‏اند، حجّت‏های الهی بوده‏اند و قبل از تکلیف هم دچار نقص و جهل نبوده‏اند؛ چه آنان به عیسی و یحیی می‏مانند، که با وجود کمیِ سنّ و نرسیدن به تکلیف، صاحب کمال شده‏اند. این امری است که عقل آن را روا می‏داند و راهی برای تکذیب این اخبار نیست، امّا موجّه‏تر آن است که به کمال آنها در علم و عصمت و... به هنگام نبوّت و امامت باورمند بود و در باره پیش از آن توقف کرد.۳
کمال پیش گفته را درسه حوزه می‏توان بررسید، «علم»، «عصمت» و «برتری بر مردم». امامیه بر آن‏اند که امام دین فقط کسی است که از مخالفت با خداوند معصوم باشد، به تمامی علوم دینی عالم باشد، دارای فضل کامل باشد و از تمامی مردمان در اعمالی که از رهگذر آن شایستگی بهشت یافت می‏شود، برتر باشد.۴

علم

۱. منابع علم امام

مفید از منابع علم امام به صورت جداگانه سخن نگفته است، بلکه به تناسب بحث‏های کلامی و پرسش‏ها، در باره برخی از آنها اظهار نظر کرده است. جمع‌بندی

1.. اوائل المقالات، ص۷۱. این ظاهراً به جهت مقام نبوّت و رسالت ایشان است؛ چه مفید در مقایسۀ انبیا و رسولان بشری و ملائکه، به صورت مطلق به برتری پیامبران و رسولان بشری حکم می‏کند و معتقد است امامیه بر این باور همداستان‌اند (ر.ک: همان، ص۴۹-۵۰).

2.. الفصول المختارة من العیون و المحاسن، ص۲۶.

3.. تصحیح اعتقادات الإمامیة، ص۱۲۹-۱۳۰. این تعلیقی است بر این باور صدوق که ائمه را در همۀ احوال خود موصوف به کمال می‏داند.

4.. اوائل المقالات، ص۳۹-۴۰. مفید در تعریف امامیه می‏نویسد: «امامیه گروهی از شیعه هستند که به وجوب امامت و وجود آن به هر زمانه باور دارند و برای هر امام نصِّ آشکار، عصمت و کمال را ضروری می‏دانند و امامت را در فرزندان حسین بن علی منحصر می‏شمارند» (همان، ص۳۸).

صفحه از 46