نثراللئالى، مجموعه اى از روايات روايت شده از اميرالمؤمنين على عليه السلام است كه به ترتيب حروف الفبا و از طريق اوّل جملات، تنظيم شده است . در اين رساله 258 جمله قصار در 29 باب، جمع آورى شده و حرف «لام» و «الفِ لا» نيز يك جمله شمرده شده است و به قول مرحوم استاد محمدتقى دانش پژوه، اين گونه ترتيب و تنظيم نيز مى رساند كه تاريخ نگارش اين رساله، پيش از سده ششم هجرى نيست. ۱
نثراللئالى، دومين رساله كوتاه و مختصرى است كه به جمع آورى روايات منقول از امير المؤمنين اختصاص يافته است . پيش از آن نيز رساله اى كوتاه با عنوان «مأة كلمة» نگاشته شده كه به جاحظ، اديب معروف عرب، منتسب شده است و به گفته استاد دانش پژوه، اين نسبت نيز چندان مقرون به صحت نيست ؛ زيرا آن رساله نيز پيش از قرن ششم هجرى، جمع آورى نشده است. ۲
ترجمه هاى «نثراللئالى»
به هر روى، چه اين رساله حديثى را از طبرسى بدانيم و چه به راوندى نسبت دهيم، نمى توان از اين نكته مهم غافل شد كه اين رساله، دو سده پس از گردآورى و تدوين، مورد توجّه شاعران و فاضلان شيعى و غير شيعى واقع شده و در قالب ترجمه هاى منثور و منظوم، درآمده و شروح متعددى نيز به خود ديده است كه در مجموع، از اهمّيت قابل توجّه اين رساله در منظر شاعران و فاضلان، حكايت مى كند . در اينجا به نام تعدادى از اين ترجمه ها و شروح اشاره مى كنيم :
1.فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه مركزى دانشگاه تهران، ج ۲ ، ص ۲۹۰ .
2.همان ، ج۲ ، ص ۲۹۰ .
