خداباوری پایه شادکامی است

به گزارش پایگاه حدیث نت به نقل از خبرگزاری شبستانحجت الاسلام عباس پسندیده، معاون اخلاق و روان شناسی موسسه دارالحدیث قم، در جلسه هم اندیشی بررسی "شادکامی و تربیت از دیدگاه اسلام " اظهار داشت: تئوری شادکامی در اسلام، بر «توحید» مبتنی است که به معنای «واقعیت­شناسی توحیدی» و «هماهنگ­سازی با واقعیت­های توحیدی» مربوط به شادکامی است.

وی ادامه داد: بر اساس این تئوری، شادکامی بر واقعیت­هایی مبتنی است که توسط خداوند متعال تقدیر شده و دستیابی به آن نیز راه خاصی دارد که باز توسط خداوند متعال تنظیم شده است.

وی اظهار داشت: شناخت این واقعیت­ها و پذیرش آنها، از سویی موجب «رضامندی» از تقدیرهای خداوند متعال می‌شود، چون آنها را مبتنی بر «خیر» می­بیند همچنین موجب «نشاط» می­شود، چون لذت­های مورد نیاز را بر اساس الگوی الهی آن تأمین می­کند.

معاون اخلاق و روان شناسی موسسه دارالحدیث قم افزود: هر انسانی به طور فطری طالب سعادت است و هیچ گاه این خواست را نمی‌تواند از خود سلب کند و می‌توان گفت که این حقیقت را همه نظام­های اخلاقی پذیرفته­اند و در آن اتفاق نظر دارند و اختلاف میان نظام­های گوناگون اخلاقی متوجه تشخیص مصداق سعادت خواهد بود.

وی افزود: در متون دینی، یعنی قرآن و حدیث نیز درباره موضوع سعادت به صورت گسترده بحث شده است، از این‌رو اندیشمندان مسلمان نیز به این موضوع پرداخته‌اند که شاید بیشتر رویکرد اخلاقی داشته باشد.

وی با اشاره به جایگاه مهم شادکامی در زندگی گفت: در منابع اسلامی، با توجه به اینکه پژوهش­های پیشین به ارائه چارچوب نظری مشخصی در این موضوع نرسیده­اند، ضروری است که با تکیه بر منابع اسلامی، تئوری شادکامی بررسی شود.

حجت الاسلام پسندیده به ابعاد زندگی خیر اشاره کرد و افزود: چه نعمتی که باید از آن استفاده کرد(خوشایندها) یا نعمتی که باید آن را تحمل کرد (ناخوشایندها)، و چه امر لذت‌بخشی که باید آن را ترک کرد (نبایدها) یا کار محنت‌آوری که باید آن را انجام داد (بایدها) از مجموعه این چهار موقعیت در ادبیات دین،‌ با عنوان «قضا» یاد می‌شود.

وی افزود: براساس متون دینی، واکنشی که انسان باید در برابر قضای الهی داشته باشد، رضامندی است و این به سبب آن است که قضای الهی بر خیر مبتنی است، از این رو هر چهار موقعیت یاد شده زندگی، خیر هستند و بر همین اساس، انسان باید از آن راضی باشد.

وی خاطرنشان کرد: اما مؤلفه نشاط نیز در تعریف، با سرور، هماهنگ است؛ سرور و لذت، عامل تحقق نشاط است و تحلیل انواع مختلف متون دینی نشان می‌دهد که نشاط به دو بعد مادی و معنوی تقسیم می‌شود.

وی با اشاره به دو بعدی بودن انسان گفت: از این رو نشاط او نیز دو بعد دارد به همین علت است که در روایاتِ قلمرو نشاط مشاهده می‌شود که با هر کلیدواژه‌ای که این مسئله مطرح شده، به هر دو بعد مادی و معنوی انسان پرداخته است.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه سعادت و شادکامی انسان، یک «حقیقت موجود» است، افزود: هر چند جرم مادی و قابل رؤیت ندارد، اما دارای ماهیتی است که آفریده شده و وجود دارد و از این رو، همانند دیگر آفریده‌ها، حقیقتی است که قوانین خاص خود را دارد.

وی خداباوری را پایه شادکامی عنوان کرد و افزود: بر اساس آنچه که از متون دینی به دست می‌آید، شادکامی پایه نظری بنیادینی دارد و آن توحید است در حقیقت، شادکامی بر «واقعیت‌های توحیدی» مبتنی است که اگر شناخته شوند و فرد خود را با آنها تنظیم کند، رضامندی و نشاط تحقق می یابد.

معاون اخلاق و روان شناسی موسسه دارالحدیث قم تحقق شادکامی را وابسته به «واقعیت‌شناسی توحیدی» و «هماهنگ‌سازی با واقعیت‌های توحیدی» عنوان کرد و افزود: اگر همه ابعاد انسان و زندگی‌اش بر اساس توحید تنظیم شود، شادکامی تحقق می‌یابد، که لازمه این کار، ایمان به خداوند است.

وی افزود: خداوند متعال برنامه شادکامی را تنظیم کرده و کسی که بخواهد به شادکامی دست یابد، باید با تمام وجود، خدا را با تمام ابعادش «باور» داشته باشد و از برنامه‌هایش پیروی کند.

وی خاطرنشان کرد: وقتی صحبت از ایمان می­شود، صرفاً باوری خشک نیست مراد از خداباوری، پذیرش واقعیت­های توحیدی و تنظیم کردن خود با آنهاست.

حجت الاسلام پسندیده تأکید کرد: اگر کسی این واقعیت­ها را به درستی بشناسد و خود را بر اساس آنها تنظیم کند، هم رضامندی و هم نشاط را به دست آورده و در نتیجه، شادکامی تحقق می­یابد.

وی تأکید کرد: بر اساس متون دینی، ایمان و باور به خداوند متعال، هم موجب رضامندی می‌شود و هم نشاط را به وجود می‌آورد، و بدین سان، شادکامی تحقق می‌یابد.
وی در ادامه به ساختار ایمان اشاره کرد و افزود: در برخی روایات، رابطه مستقیم «ایمان» و عنوان عام «رضا» مطرح شده است برای مثال، رسول خدا(ص) رضا را یکی از اجزای ده‌گانه ایمان معرفی کرده است، در بعد تکوین، یعنی شکر و صبر پرداخته‌اند.

رییس گروه روان شناسی موسسه دارالحدیث قم با بیان اینکه رابطه ایمان با مؤلفه‌های رضا در بعد تشریع مطرح شده است، خاطر نشان کرد: ایمان بر اساس روایات اسلامی، عاملی است که موجب رضامندی از قضا و قدر الهی می‌شود و به همین سبب چنین شخصی در برابر بلاها، صبور و در برابر نعمت‌ها، شکور است و به طاعت، رغبت دارد و از معصیت، کراهت دارد. این ایمان، بر شناخت واقعیت­های توحیدی حاکم بر زندگی و هماهنگ ساختن خود با آنها مبتنی است.

وی با خداباوری را عامل اساسی شادکامی عنوان کرد و افزود: در متون دینی تصریح شده که ایمان به خدای یکتا موجب رضامندی و نشاط با همه ابعادش می­شود، از این رو خداباوری، عامل اساسی شادکامی است.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه خداباوری و ایمان به فرد اثری کلی و عامی دارد، افزود: انسان به خداوند به عنوان ارائه‌کننده برنامه شادکامی، اعتماد کند و هر آنچه او می­گوید، عمل نماید این اعتماد در چند مبنای خداشناختی ریشه دارد. دد حقیقت، این اثر، معلول باورهای خُردی است که اگر کسی آنها را بشناسد و باور پیدا کند، به برنامه خدا اعتماد می کند.

وی ادامه داد: خالقیت و آفرینش شادکامی، ربوبیت و تدبیر شادکامی، مقدِّریت و تقدیر شادکامی، حکمت و تنظیم شادکامی و خیرباوری در تقدیرهای الهی از دیگر ابعاد شادکامی در پرتو ایمان به خدا بیان کرد.

وی افزود: کسی که بخواهد به شادکامی دست یابد، باید تمام ابعاد وجودی خود (یعنی شناخت­ها، احساسات و عواطف و رفتارها) را متناسب با این واقعیت­ها تنظیم کند؛ این کار را «هماهنگ­سازی با واقعیت­های توحیدی» می­نامیم البته لازمه این امر، شناخت حقیقت شادکامی و واقعیت­های آن است که آن را «واقعیت­شناسی توحیدی» می­نامیم.

وی با بیان اینکه ایمان و خداباوری، اساس شادکامی است، افزود: کسی که می­خواهد به شادکامی دست یابد، باید ایمان داشته باشد این ایمان موجب شکر در خوشایند، صبر در ناخوشایند، رغبت به طاعت، کراهت از معصیت، و نشاط در زندگی می‌شود. وی تأکید کرد: تئوری شادکامی از دیدگاه اسلام، بر توحید و خداباوری مبتنی است، فرد باید واقعیت­های توحیدی حاکم بر شادکامی را بشناسد و خود را با آن هماهنگ سازداین امر موجب رضایت کلان از تقدیرهای خداوند می­شود و سپس شکر در خوشایندها، صبر در ناخوشایندها، رغبت به طاعت و کراهت از معصیت را به وجود می­آورد.

معاون اخلاق و روان شناسی موسسه دارالحدیث قم در پایان تصریح کرد: تربیت توحیدی، باورهای اساسی شادکامی را به وجود می آورد که این باورها در رویارویی با موقعیت­های زندگی، باورها و واکنش­های توحیدی ناظر به موقعیت را شکل می­دهند و در نتیجه، شادکامی تحقق می‌یابد.