رسیدن به مهندسی فرهنگی از میانبر آزاداندیشی

حجت الاسلام علیرضا قائمی نیا عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفتگو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان با اشاره به رابطه مستقیم مهندسی فرهنگی و آزاداندیشی با یکدیگر گفت: مهندسی فرهنگی بدون آزاد اندیشی امکان پذیر نیست؛ یکی از مولفه های این مهندسی، داشتن روحیه علمی است. همچنین مولفه اصلی روحیه عملی، تضارب آرا و طرح ایده و اندیشه به صورت آزاد و برخورد منطقی با آن است.
وی تصریح کرد: پس از این طرح آزادانه که بدون آن مهندسی فرهنگی اتفاق نمی افتد، باید آراء و اندیشه هایی که استحکام منطقی و عقلانی دارند، گزینش شوند.
این محقق ابراز کرد: طبیعتا آزاداندیشی زمینه ای را فراهم می کند تا هر فرد هم بیندیشد و هم اندیشه خود را مطرح کند؛ از سوی دیگر با این رویکرد موانع تفکر تا حدی در جامعه علمی برداشته می شود که این موضوع شکوفایی را به دنبال خواهد داشت و از سوی دیگر به دلیل آن که آزادی خاص در این جامعه حاکم است، رقابت های علمی و منطقی شکل می گیرد.
حجت الاسلام قائمی نیا در پاسخ به این سوال که چه تفاوتی است میان آزاداندیشی دینی و آزادی بی قید و بند مکاتب غربی، بیان کرد: آن آزاداندیشی مد نظر دین، تابع منطق و هر مساله ای را در زمینه خود مطرح کردن بدون اغراض سیاسی و نفسانی است؛ متاسفانه این مسائل در غرب تفکیک نشده و آن چه دیده می شود، آزادی به معنای هرج و مرج طلبی است که حد و مرزی ندارد.
وی تاکید کرد: اما آزادی که دین به آن توصیه می کند، مقید به اصول اخلاقی و عقلانی همراه با احترام گذاشتن به سایر اندیشه ها و اعتقادات دینی و حریم قائل شدن برای دین و اخلاق است؛ این اصول عقلی باید مبتنی بر منطق بوده و فضایی به دور از احساس و هوی و هوس و عقلانیت برتر ایجاد کند، عقلانیتی که صرفا برای ساخت زندگی مادی و دنیوی نباشد و ارزش های نهایی را نیز در نظر بگیرد.
این کارشناس فقه و اصول و فلسفه در خصوص زمینه سازی آزاد اندیشی برای جهاد و تحول فرهنگی نیز گفت: نکته مهمی که باید در جامعه با ابزارها و سیاست ها ترویج داده شود، آزاداندیشی مقید به اخلاق و عقل همراه با ارزش های مثبت است؛ اگر این پشتیبانی از طریق قانونی شکل گیرد ما به دنبال آن جهاد علمی و فرهنگی خواهیم داشت. وقتی فضا سالم شود، رقابت های عقلانی سالم هم می شود بنابراین برای اینکه روحیه علمی در جامعه ترویج داده شود، باید اغراض سیاسی و نفسانی کنار رود و آن طور که علم در اسلام مهم شمرده شده و تقدس دارد، به عنوان ارزش دیده شده و برخوردهای کوته بینانه کنار گذاشته شود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پاسخ به این سوال که از نظر آموزه های دینی اعتلای فرهنگی به چه نوع و حدی از آزاداندیشی نیاز دارد، خاطرنشان کرد: به نظر می رسد اگر دو شرط یاد شده، رعایت شود، دین محدودیتی برای این موضوع قائل نیست اما آنچه مورد تاکید دین است، اینکه انسان خود را موجودی محدود به نیازهای مادی نکرده و از هر آنچه ارزش انسانیت را پایین می آورد، دوری گزیند؛ با این رویکرد ارزش های انسانی شکوفا شده و دین نه تنها محدودیتی برای این آزادی قائل نیست، بلکه خود ترغیب و تشویق کننده این امر خواهد بود.