در نشستی، آثار کلامی، رویکرد ها و نقد روشی استشراق پژوهان، بررسی شد

به گزارش پایگاه حدیث نت، این نشست که با سخنرانی دکتر احمد پاکتچی استاد دانشگاه امام صادق(ع) روز چهارشنبه ۲۴ اردیبهشت ماه ساعت ۱۱ صبح در تالار علامه مجلسی موسسه علمی ـ فرهنگی دارالحدیث برگزار شد با استقبال دانشجویان و پژوهشگران روبه رو شد.

در این نشست علمی عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق علیه السلام با تقسیم استشراق پژوهان به سه دورۀ متقدم، اواسط قرن بیستم و اواخر قرن بیستم به بررسی آثار کلامی، رویکرد ها و نقد روشی آنان پرداخت.

ایشان با بیان اینکه رویکرد عمدۀ مستشرقان در دورۀ متقدم؛ عدم اهتمام به شیعه و منابع ناب شیعی است یه ذکر آثاری از گلدزیهر (Goldziher)، هارت (Huart)، پتن (Patton)، استرثمن (Strothmann)، وینسنک (Wensinck) و ایوانف (Ivanov) در این دوره پرداخت.

مدیر گروه مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی در تبیین دورۀ دوم مستشرقان به آثاراشخاصی همچون هانری کربن(Henry Corbin)، مونتگمری وات (Montgomery Watt)، ولفسون (Wolfson)، مادلونگ (Madelung) و الکساندر کنیش (Aleksandr Knysh) اشاره نمود و با برشمردن آثار شیعی و کلامی آنان به تحلیل چرایی تمایل غربیان به خصوص هانری کربن به فضای علمی ایران، پرداخت. ایشان با مهم دانستن موضوع بحران فلسفی غرب بعد از جنگ جهانی دوم به  تلاش های غربیان برای شناخت شیعۀ امامیه در این دوره (اواسط قرن بیستم) اشاره داشته و اولین نشست امامیه پژوهی در استراسبورگ فرانسه (۱۹۷۰) را در این راستا ارزیابی نمود.

وی توجه به تصوف شیعی و اسلام مستقر در ایران را از رویکرد های عمدۀ این مستشرقان ذکر کرد.

دکتر احمد پاکتچی در ادامه با تقسیم مستشرقان معاصر به چهار طیف مختلف، به معرفی آثار و رویکردهای کلامی آنان پرداخت:

رویکرد تخصصی به آثار و منابع دست اول شیعی توسط اتان کلبرگ (Etan Kohlberg)، و ورود به حوزۀ فرق و مذاهب همچون نصیریه توسط آشر (Bar-Asher) وحوزۀ امامت توسط روبین (Uri Rubin) از شاخصه های طیف اول مستشرقان معاصر می باشد. در طیف دوم که اشخاصی همچون یان ریچارد (Yann Richard)، لیندا کلارک (Lynda Clarke) نمایندگی آن را برعهده دارند؛ رویکردی جامعه شناسانه به دین و شیعه دارند. و در طیف سوم که عمدتا از شاگردان مادلونگ محسوب می شوند  شاهد غلبۀ منبع شناسی و نسخه شناسی بر مباحث محتوایی هستیم. در این راستا می توان به آثار مکدرموت (Martin McDermott) و اشمیتکه (Sabine Schmidtke) اشاره کرد. و در نهایت طیف چهارم شامل مستشرقانی می شود که به صورت خاص روی آموزه های ائمۀ اطهار سلام الله علیهم پژوهش انجام داده اند. همانند لالانی (Arzina Lalani) و آبراهاموف (Abrahamov).

این مدرس دانشگاه در پایان  به نقد روش پژوهشی مستشرقان پرداخته و با بیان منسوخ شدن این روش در مجامع علمی امروز اروپا، آن را مربوط به دو قرن پیش دانست و در ادامه به کاستی های آن اشاره کرد:

مواردی همچون فقدان يک الگوی تاريخی در باره مراحل رشد و فراز و فرود کلام اماميه، استفاده نکردن از روش های تاريخ انگاره، استفاده نکردن از روش های تحليل ساختار وخوشه های انگاره ای، استفاده نکردن از روش های بسامدسنجی و پيمايش عناصر متنی، استفاده نکردن از روش های تحليل گفتمان و منشأ گرايی با نگاه ايستا و نه پويا.

لازم به ذکر است که نشست دوم این استاد گرانقدر با موضوع مقوله های روشی مستشرقان در حوزۀ کلام امامیه نیز در آینده ای نزدیک برگزار خواهد شد.

فایل صوتی این نشست به زودی در پایگاه اطلاع رسانی دارالحدیث بارگذاری می شود.