مطالعه کتاب خرید کتاب دانلود کتاب
عنوان کتاب : دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الاحكام‏
پديدآورنده : قاضی نعمان مغربی
تحقيق : آصف فیضی
جستجو در Lib.ir

دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الاحكام‏

اين كتاب از مهم‏ترين و قديمى‏ترين منابع فقهى و عقيدتى فرقه اسماعيليه به شمار مى‏آيد و حكام فاطمى آن را معتبرترين كتاب قانونى خود معرفى نموده و بر تمام سرزمين‏هاى تحت نفوذ خود عمل به آن را لازم شمرده بودند.

معرفى اجمالى‏

دعائم الإسلام اثر ابو حنيفه، نعمان بن محمد بن منصور بن احمد بن حَيُّون تميمى مغربى.

ابن حيون( ۲۵۹- ۳۶۳ هجرى)، از دانشمندان قرن چهارم و از فقهاى بزرگ اسماعيليه مى‏باشد.

اين كتاب از مهم‏ترين و قديمى‏ترين منابع فقهى و عقيدتى فرقه اسماعيليه به شمار مى‏آيد و حكام فاطمى آن را معتبرترين كتاب قانونى خود معرفى نموده و بر تمام سرزمين‏هاى تحت نفوذ خود عمل به آن را لازم شمرده بودند.

انگيزه نگارش‏

مؤلف اين كتاب خود از بنيان‏گذاران فرقه اسماعيليه به شمار مى‏آيد و از نزديكان خلفاى فاطميه در مصر است. از اين جهت مؤلف در صدد نگارش كتابى برآمد كه مبانى عقيدتى و فقهى اسماعيليه را بيان نمايد تا مورد استفاده و اطلاع عموم قرار گيرد. به همين جهت اين كتاب از معتبرترين منابع قوانين اسماعيليه به شمار مى‏آيد.

شيوه نگارش‏

بخش اول كتاب با مباحث عقيدتى آغاز مى‏گردد و به بيان ايمان و تعريف آن و فرق ميان اسلام و ايمان و لزوم اعتقاد به امامت و پيروى از آن در اعتقادات و اجراى دستورات مى‏پردازد و نظريه اسماعيليه درباره ولايت و اين كه ولايت فقط دوست داشتن اهل بيت نيست بلكه اطاعت كامل در برابر دستورات آنان نيز لازم است را مطرح مى‏نمايد.

در بخش‏هاى ديگر كتاب، فقه اسماعيليه مطرح شده و مانند ديگر كتاب‏هاى فقهى شيعه به بررسى احكام شرعى مى‏پردازد.

عناوين كتاب‏

دعائم الاسلام از دو بخش تشكيل شده است:

بخش اول: در عبادات است و شامل ۷ كتاب مى‏شود مانند: ولايت، طهارت، نماز، زكات، روزه، حج و جهاد.

بخش دوم: در معاملات، كه شامل ۲۵ كتاب مى‏شود مانند: معاملات، نذر و...، خوردنى‏ها و آشاميدنى‏ها، طب، شكار، احكام سربريدن، احكام ازدواج و طلاق و عتق، هديه، وصيت و ارث، ديات و حدود، سرقت، ارتداد، غصب، عاريه، احكام قضاوت و...

اعتبار كتاب‏

- برخى از علما و فقهاى شيعه مانند: علامه مجلسى، شيخ حر عاملى، محدث نورى، آقا بزرگ تهرانى، شيخ عباس قمى و سيد بحر العلوم اين كتاب را معتبر دانسته و مؤلف آن را نيز شيعه دوازده امامى مى‏دانند كه در دوران خود تقيه مى‏كرده و عقايد حقه را مخفيانه در بخش‏هاى مختلف كتاب خود آورده. روايات اين كتاب را نيز موافق با روايات ديگر روات شيعه مى‏دانند.

- بعضى ديگر مانند: ابن شهر آشوب و صاحب جامع الروات، مؤلف آن را شيعه نمى‏دانند ولى كتاب وى را كتاب خوبى مى‏دانند.

- گروه سوم نه كتاب را معتبر مى‏دانند و نه مؤلف آن را مانند: صاحب جواهر.

سخن بزرگان‏

علامه مجلسى درباره اين كتاب مى‏فرمايد:« بيشتر روايات اين كتاب موافق با رواياتى است كه در كتاب‏هاى روايتى مشهور شيعه وجود دارد ولى مؤلف اين كتاب از ائمه بعد از امام جعفر صادق عليه السلام روايتى نقل نمى‏كند و دليل آن هم ترس از خلفاى اسماعيلى بوده ولى در پوشش تقيه حرف حق را فرموده است و اين را با دقت و تعمق در كتاب مى‏توان فهميد.»

سخن شيخ عباس قمى‏

شيخ عباس قمى درباره اين كتاب مى‏فرمايد:« كتاب دعائم الاسلام معروف است و در آن كتاب ردهايى بر ابو حنيفه نعمان بن ثابت و مالك و شافعى و غير ايشان از علماى عامه نوشته. كتاب دعائم كتاب نيكويى است مگر اين كه مؤلف آن از ترس خلفاى اسماعيليه در تقيه حركت مى‏كرد.»

نسخه‏ هاى كتاب‏

۱- نسخه‏اى به خط حسن بن ادريس بن على كه تاريخ نگارش آن ۹۸۹ هجرى مى‏باشد.

۲- نسخه‏اى به خط عبد الله ميان بهايى فرزند ملا شيخ حسن كه تاريخ نگارش آن ۱۱۰۷ هجرى مى‏باشد.

۳- نسخه‏اى به خط ولى محمد بن ملا لقمان كه تاريخ نگارش آن ۱۱۴۴ مى‏باشد.