۱۶۶۶.هشام بن سالم :به امام صادق عليه السلام عرض كردم : حقّ خداوند بر خلقش چيست؟ فرمود : آنچه را مى دانند بگويند و از آنچه نمى دانند ، دست نگاه دارند .

2 / 13

اعتراف به نادانى

۱۶۶۷.امام على عليه السلام :غايت خرد ، اعتراف به نادانى است .

۱۶۶۸.امام على عليه السلام :دنيا جز با نعمتها و امتحانها و كيفرهاى اخروى كه خداوند نهاده است يا چيزهاى ديگرى كه نمى دانى ، پايدار نماند . اگر چيزى از اينها بر تو دشوار آمد ، آن را بر ندانستن خود حمل كن كه تو در آغاز نادان آفريده شدى و سپس آموخته شدى و بسى چيزها كه نمى دانى و نظرت در آن سرگردان مى ماند و ديده ات گمراه مى گردد و سپس بينا مى گردى .

۱۶۶۹.امام سجّاد عليه السلامـ از دعاى حضرت در طلب عفوـ : خداى من! چه كس از من به راه رستگاريش نادانتر و چه كس از من به سعادتش غافلتر و چه كس از من دورتر از اصلاح خويش است؛ ... هنگامى كه روزى از تو رسيده را در گناهى كه از آن باز داشته اى خرج مى كنم؟

ر . ك : ص 487 «گفتن : نمى دانم» / ص 593 «ادعاى دانش» .

2 / 14

بسنده نكردن به آنچه مى داند

۱۶۷۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر دانشمندى گرسنه دانش است .

۱۶۶۶.هِشامُ بنُ سالِم :قُلتُ لِأَبي عَبدِاللّهِ عليه السلام ما حَقُّ اللّهِ عَلى خَلقِهِ؟ فَقالَ : أن يَقولوا ما يَعلَمونَ ، ويَكُفّوا عَمّا لا يَعلَمونَ ^۱ .

2 / 13

الاِعتِرافُ بِالجَهلِ

۱۶۶۷.الإمام عليّ عليه السلام :غايَةُ العَقلِ الاِعتِرافُ بِالجَهلِ ^۲ .

۱۶۶۸.عنه عليه السلام :إنَّ الدُّنيا لَم تَكُن لِتَستَقِرَّ إلاّ عَلى ما جَعَلَهَا اللّهُ عَلَيهِ مِنَ النَّعماءِ ، والاِبتِلاءِ ، والجَزاءِ فِي المَعادِ ، أو ما شاءَ مِمّا لا تَعلَمُ ، فَإِن أشكَلَ عَلَيكَ شَيءٌ مِن ذلِكَ فَاحمِلهُ عَلى جَهالَتِكَ ، فَإِنَّكَ أوَّلُ ما خُلِقتَ بِهِ جاهِلاً ثُمَّ عُلِّمتَ . وما أكثَرَ ما تَجهَلُ مِنَ الأَمرِ [الاُمورِ ]ويَتَحَيَّرُ فيهِ رَأيُكَ ! ويَضِلُّ فيهِ بَصَرُكَ ثُمَّ تُبصِرُهُ بَعدَ ذلِكَ ! ^۳

۱۶۶۹.الإمام زين العابدين عليه السلامـ مِن دُعائِهِ فِي الاِستِقالَةِـ : . . . فَمَن أجهَلُ مِنّي يا إلهي بِرُشدِهِ ؟ ومَن أغفَلُ مِنّي عَن حَظِّهِ؟ ومَن أبعَدُ مِنّي مِنِ استِصلاحِ نَفسِهِ . . . حينَ اُنفِقُ ما أجرَيتَ عَلَيَّ مِن رِزقِكَ فيما نَهَيتَني عَنهُ مِن مَعصِيَتِكَ ؟ ^۴

2 / 14

عَدَمُ الاِكتِفاءِ بِما يَعلَمُ

۱۶۷۰.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :كُلُّ صاحِبِ عِلمٍ غَرثانُ ^۵ إلى عِلم ^۶ .