ویژه‌نامه قرآن - صفحه 125

1. قرآن‏

قرآن، مشهورترين نام كتاب آسمانى حضرت محمد صلى اللَّه عليه و آله، و بلكه نام اصلى آن است. اين كلمه هفتاد بار در قرآن آمده است كه مراد از چهار مورد آن (آيات 17 و 18 قيامت و دو بار در آيه 78 اسرا) قرآن كريم نيست.
درباره ريشه و معناى «قرآن» اختلاف بسيار است؛ از جمله آن كه آيا مشتق است يا جامد، مصدر است يا وصف و... . ۱ بيشتر دانشمندان فريقين متفق‏اند كه «قرآن»، كلمه‏اى عربى، مشتق، مهموز از ريشه «ق ر ء»، و مصدر با معناى وصف است ۲ كه به گونه «عَلَم منقول» تبديل به نام كتاب آسمانى حضرت محمد صلى اللَّه عليه و آله شده است؛ اما آنان در معناى «قرآن» با يكديگر اختلاف دارند؛ برخى قرآن را از «قرء» به معناى خواندن (تلاوت) ۳ و برخى ديگر از همين ريشه به معناى گردآوردن مى‏دانند(بدين معنا كه در قرآن، حروف و آيات و سوره‏ها يكجا گرد آمده‏اند). ابن عطيه اندلسى، ۴ ابوالفتوح رازى ۵ و فخرالدين رازى ۶ دو ديدگاه و نام صاحبان و استدلال آنها را معرفى و گزارش كرده‏اند.
برخى قرآن‏پژوهان پس از بررسى ديگر نام‏ها و اوصاف، تأكيد كرده‏اند كه جز قرآن نمى‏توان نام ديگرى براى كتاب مسلمانان قائل شد؛ ۷زيرا ديگر نام‏ها در

1.براى آگاهى از تفصيل ديدگاه‏ها و ادله آنها، ر.ك: البرهان فى علوم القرآن : ج‏۱ ص‏۲۷۷ و ۲۷۸؛ علوم القرآن عند المفسرين : ج‏۱ ص‏۴۰ - ۴۱؛ الإتقان فى علوم القرآن : ج‏۱ ص‏۱۴۴.

2.براى نمونه ر.ك : تفسير الطبرى : ج‏۱ ص‏۶۴؛ «اسامى و عناوين قرآن كريم» ، سيد محمد باقر حجتى ، ميراث جاودان : سال ۴ ، شماره ۱ ، ص‏۱۹.

3.تفسير الطبرى : ج‏۱ ص‏۶۴؛ تفسير الثعالبى : ج‏۱ ص‏۱۵۰ - ۱۵۱.

4.المحرر الوجيز : ج‏۱ ص‏۵۶.

5.روض الجنان : ج‏۱ ص‏۸.

6.تفسير الفخر الرازى : ج‏۲ ص‏۲۱۳؛ التبيان فى تفسير القرآن : ج‏۱ ص‏۱۷ - ۱۸.

7.براى نمونه: «تحليلى در باره اسامى و عناوين قرآن كريم» ، سيد محمد باقر حجتى ، سخنرانى‏ها و مقالات : مجموعه‏۱ ، ص‏۱۶۷.

صفحه از 134