ویژه‌نامه قرآن - صفحه 23

در متن عربى ، ارجاعاتى به برخى منابع ، داده مى‏شود . گفتنى است كه در اين گونه موارد ، متن مورد ارجاع ، با متن كتاب ، تفاوت بسيار دارد ؛ امّا در عين حال ، ملاحظه آن براى پژوهشگر ، سودمند است .
7 . پاره‏اى اختلافات ، با عبارات زير ، توضيح داده مى‏شوند: «و فيه كذا بدل كذا (در اين منبع ، فلان عبارت به جاى فلان عبارت آمده)» ، «ليس فيه كذا (در اين منبع ، فلان عبارت ، وجود ندارد)» ، «ليس فيه من كذا إلى كذا (در اين منبع ، از فلان كلمه تا فلان كلمه وجود ندارد)» ، «بزيادة كذا بعد كذا (با افزونى عبارت فلان ، بعد از فلان كلمه)» ، «بزيادة كذا فى آخره (با افزونى فلان عبارت در پايان آن)» .
چنانچه در برخى منابع ، عبارت كاملى از ابتداى حديثى كه در متن آمده ، حذف شده باشد ، با عبارت «ليس فيه صدرُه (در اين منبع ، صدر حديث نيامده)» به اين اختلاف ، اشاره مى‏كنيم؛ امّا اگر عبارت محذوف ، كامل نباشد ، آن را با اين عبارت ، خاطرنشان مى‏سازيم: «وليس فيه صدرُه إلى كذا (در اين منبع ، از آغاز حديث تا فلان كلمه نيامده است)» .
اگر اين كاستى در آخر حديث و يك جمله كامل باشد ، آن را با اين عبارت توضيح مى‏دهيم : «و ليس فيه ذيلُه (در اين منبع ، پايان حديث نيامده است)» ؛ ولى اگر يك جمله كامل نباشد يا چند جمله باشد ، آن را با اين عبارت ، خاطرنشان مى‏سازيم : «و ليس فيه من كذا إلى كذا (در اين منبع ، بخش پايانى حديث ، از فلان كلمه تا فلان كلمه ، نيامده است)» .
8 . هر كلمه يا عبارتى كه بعد از ذكر يك منبع بيايد - خواه براى بيان نام راوى باشد ، يا براى بيان اختلاف و يا تعبير «نحوه» - فقط به آن منبع مربوط مى‏شود ، مگر آن كه همراه با يكى از اين الفاظ ، آمده باشد : «كلاهما (هر دو منبع)» ، «كُلُّها (همه منابع)» ، «فيهما (در اين دو منبع)» و «فيها (در همه اين منابع)» كه در اين صورت ، به

صفحه از 134