3876

التَّحذيرُ مِنَ المُنافِقِ المِنطيقِ

۰.20634.رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : إنّي لا أتَخَوَّفُ على اُمَّتي مُؤمِنا و لا مُشرِكا ، أمّا المُؤمنُ فيَحجُرُهُ إيمانُهُ ، و أمّا المُشرِكُ فيَقمَعُهُ كُفرُهُ ، و لكن أتَخَوَّفُ علَيكُم مُنافِقا عالِمَ اللِّسانِ ؛ يَقولُ ما تَعرِفونَ ، و يَعمَلُ ما تُنكِرونَ . ^۱

۰.20635.عنه صلى الله عليه و آله : إنّ أخوَفَ ما أخافُ علَيكُم بَعدي كلُّ مُنافِقٍ عَليمِ اللِّسانِ . ^۲

۰.20636.الإمامُ عليٌّ عليه السلام : و لَقد قالَ لي رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : إنّي لا أخافُ على اُمَّتي مُؤمِنا و لا مُشرِكا ، أمّا المُؤمنُ فيَمنَعُهُ اللّه ُ بإيمانِهِ ، و أمّا المُشرِكُ فيَقمَعُهُ اللّه ُ بشِركِهِ، و لكنّي أخافُ علَيكُم كُلَّ مُنافِقِ الجَنانِ ، عالِمِ اللِّسانِ ، يقولُ ما تَعرِفونَ ، و يَفعَلُ ما تُنكِرونَ . ^۳

(انظر) الاُمّة : باب 135 ، 136.

3877

دَعائِمُ النِّفاقِ

۰.20637.الإمامُ عليٌّ عليه السلام : النِّفاقُ على أربَعِ دَعائمَ : علَى الهَوى ، و الهُوَينا ^۴ ، و الحَفيظَةِ ، و الطَّمَعِ .
فالهَوى على أربَعِ شُعَبٍ: علَى البَغي، و العُدوانِ، و الشَّهوَةِ، و الطُّغيان، فمَن بَغى كَثُرَت غَوائلُهُ و تَخَلّى مِنهُ و قَصَّرَ علَيهِ ^۵ ، و مَنِ اعتَدى لَم يُؤمَنْ بَوائقُهُ و لَم يَسلَمْ قَلبُهُ، و لم يَملِكْ نَفسَهُ عَنِ الشَّهواتِ و مَن لم يَعدِلْ نفسَهُ في الشَّهَواتِ خاضَ في الخَبيثاتِ ، و مَن طَغى ضَلَّ على عَمَدٍ ^۶ بلا حُجّةٍ.
و الهُوَينا على أربَعِ شُعَبٍ : علَى الغِرَّةِ ، و الأمَلِ، و الهَيبَةِ ، و المُماطَلَةِ ؛ و ذلكَ بأنَّ الهَيبَةَ تَرُدُّ عنِ الحقِّ ، و المُماطَلَةَ تُفَرِّطُ في العَمَلِ حتّى يَقدَمَ علَيهِ الأجَلُ ، و لَو لا الأمَلُ عَلِمَ الإنسانُ حَسَبَ ما هُو فيهِ ^۷ ، و لو عَلِمَ حَسَبَ ما هُو فيهِ ماتَ خُفاتا مِن الهَولِ و الوَجَلِ ، و الغِرَّةُ تُقَصَّرُ بالمَرءِ عَن العَمَلِ .
و الحَفيظَةُ على أربَعِ شُعَبٍ : علَى الكِبرِ و الفَخرِ و الحَميَّةِ ^۸ و العَصبيَّةِ ؛ فمَنِ استَكبَرَ أدبَرَ عنِ الحَقِّ ، و مَن فَخَرَ فجَرَ ، و مَن حَمِيَ أصَرَّ علَى الذُّنوبِ ، و مَن أخَذَتهُ العَصَبيَّةُ جارَ ، فبِئسَ الأمرُ أمرٌ بينَ إدبارٍ و فُجورٍ و إصرارٍ و جَورٍ علَى الصِّراطِ.
و الطَّمَعُ على أربَعِ شُعَبٍ : الفَرَحُ ، و المَرَحُ ، و اللَّجاجَةُ ، و التَّكاثُرُ ؛ فالفَرَحُ مَكروهٌ عِندَ اللّه ِ ، و المَرَحُ خبلاء ، و اللَّجاجَةُ بَلاءٌ لِمَن اضطَرَّتهُ إلى حَملِ الآثامِ ، و التَّكاثُرُ لَهوٌ و لَعِبٌ و شُغلٌ و استِبدالُ الّذي هُو أدنى بالّذي هُو خَيرٌ .
فذلكَ النِّفاقُ و دَعائمُهُ و شُعَبُهُ . ^۹

3876

پرهيز از منافق زبان باز

۰.20634.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : من براى امّت خود از مؤمن و مشرك نمى ترسم؛ زيرا مؤمن را ايمانش مانع [از لطمه زدن به جامعه اسلامى ]مى شود و مشرك را نيز همان كفرش سركوب مى كند. اما ترس من براى شما از منافق زبان بازى است كه حرف هايى مى زند كه شما بدان اعتقاد داريد و كارهايى مى كند كه شما به آنها اعتقاد نداريد.

۰.20635.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : بيشترين ترس من براى شما پس از خودم، از منافقان زبان باز است.

۰.20636.امام على عليه السلام : رسول خدا صلى الله عليه و آله به من فرمود : من براى امّتم نه از مؤمن مى ترسم و نه از مشرك؛ زيرا مؤمن را خداوند به واسطه ايمانش جلوگيرى مى كند و مشرك را خداوند به سبب شركش از پاى در مى آورد. امّا ترس من براى شما از منافق زبان بازى است كه مطابق اعتقادات شما سخن مى گويد و برخلاف آنچه معتقديد عمل مى كند.

3877

پايه هاى نفاق

۰.20637.امام على عليه السلام : نفاق بر چهار پايه استوار است : بر هوس و سهل انگارى [در امر دين] و خشم و طمع.
هوس، خود، بر چهار شاخه است : ستم و تجاوز و شهوت و سركشى. هر كه ستم كند گرفتارى هايش زياد شود و تنها ماند و از كمك به او خوددارى شود. هر كه تجاوز كند كسى از شرارتها و بدى هايش در امان نباشد و دلش سالم نماند و در برابر خواهش هاى نفسانى خود دار نباشد. هر كه شهوات خود را تعديل نكند در پليدى ها فرو رود. و هر كه سركشى كند، خود را از روى عمد و بدون دليل گمراه نمايد.
سهل انگارى نيز بر چهار شاخه است : مغرور شدن [به رحمت حق] و آرزو و ترس و تعلّل ورزيدن. و اين از آن روست كه ترس، از حق باز مى دارد و تعلّل ورزيدن موجب كوتاهى كردن در عمل مى شود تا آنكه اجل در رسد و اگر آرزو نبود، انسان حساب كار خود را مى دانست و اگر از حساب كار خود آگاه مى شد از ترس و وحشت در جا مى مرد و مغرور شدن، كوتاهى در عمل مى آورد.
و خشم بر چهار شاخه است : خود برتربينى، فخر فروشى، حميّت و عصبيّت. هر كه خود برتر بين باشد، به حق پشت كند. هر كه فخر فروشى كند، از صراط راستى منحرف شود و به گناه درافتد. هر كه حميّت ورزد، بر گناهان اصرار ورزد و هر كه عصبيّت داشته باشد، از حق منحرف شود و به باطل گرايد. پس، چه بد خصلتى است خصلتى كه نتيجه اش پشت كردن به حق ، گناه، اصرار بر گناه و انحراف از راه راست باشد.
و طمع نيز بر چهار شاخه است : شادمانى و سرمستى، و خيره سرى و فزون خواهى. شادمانى كردن ، نزد خداوند خوشايند نيست و سرمستى، شوريده عقلى است و خيره سرى بلايى است كه آدمى را به كشيدن بار گناهان وا مى دارد و فزون خواهى، سرگرمى و بازى و گرفتارى و جايگزين كردن چيز پست تر (دنيا) به جاى چيز بهتر (آخرت) است.
اين است نفاق و پايه ها و شاخه هاى آن.