۵۴۸۴.الإمامُ الكاظمُ عليه السلام :إنّ اللّهَ ......... لَم يُؤمِنِ الخائفينَ بقَدْرِ خَوفِـهِم ، و لكنْ آمَنَهُـم بقَـدْرِ كَرَمِهِ و جُودِهِ . ^۱

1153

أنواعُ الخَوفِ

۵۴۸۵.الخصال :أنواعُ الخَوفِ خَمسةٌ : خَوفٌ ، و خَشْيَةٌ ، و وَجَلٌ ، و رَهْبَةٌ ، و هَيْبَةٌ . فالخَوفُ للعاصينَ ، و الخَشْيَةُ للعالِمينَ ، و الوَجَلُ للمُخْبِتينَ ، و الرَّهْبَةُ للعابِدينَ ، و الهَيْبَةُ للعارِفينَ . أمّا الخَوفُ فلأجْلِ الذُّنوبِ قالَ اللّهُ عزّ و جلّ : «و لِمَنْ خافَ مَقامَ ربِّهِ جَنّتانِ» . ^۲ و الخَشْيَةُ لأجْلِ رُؤيَةِ التَّقْصيرِ ، قالَ اللّهُ عزّ و جلّ : «إنَّما يَخْشَى اللّهَ مِن عِبادِهِ العُلَماءُ» . ^۳ و أمّا الوَجَلُ فلأجْل تَرْكِ الخِدْمَةِ ، قالَ اللّهُ عزّ و جلّ : «الّذينَ إذا ذُكِرَ اللّهُ وَجِلَتْ قُلوبُهُم» . ^۴ و الرَّهْبَةُ لرؤيَةِ التَّقْصيِر ، قالَ اللّهُ عزّ و جلّ : «و يَدْعُونَنا رَغَبا و رَهَبا» . ^۵
و الهَيْبَةُ لأجْلِ شَهادَةِ الحقِّ عِندَ كَشْفِ الأسْرارِ ؛ أسْرارِ العارِفينَ ، قالَ اللّهُ عزّ و جلّ : «و يُحَذِّرُكُمُ اللّهُ نَفْسَهُ»^۶ يُشيرُ إلى هذا المَعنى . ^۷

۵۴۸۴.امام كاظم عليه السلام :خداوند ......... ترسندگان را نه به اندازه خوف و ترس آنان ، بلكه به اندازه كرم و بخشندگى خود [از عذاب ]ايمن مى گرداند .

1153

انواع ترس

۵۴۸۵.الخصال :ترس پنج گونه است : خوف ، خشيت ، وَجَل ، رَهْبت ، و هيبت . خوف از آنِ گنهكاران است ، خشيت ويژه دانشمندان ، وَجَل از آنِ فروتنان و خاشعان، رهبت از آنِ عابدان ، و هيبت از آنِ عارفان. اما خوف، به خاطر گناهان است، خداوند متعال فرموده است: «و براى كسى كه از مقام پروردگارش بترسد دو بهشت است» و خشيت، به سبب مشاهده تقصير است، خداوند عزّ و جلّ فرموده است : «از ميان بندگان خدا تنها دانشمندان از او مى ترسند» و وَجَل، به سبب ترك خدمت است ، خداوند عزّ و جلّ فرموده است: «آنان كه چون ياد خدا شود، دلهايشان ترسان گردد»، و رهبت، به خاطر مشاهده تقصير است، خداوند عزّ و جلّ فرموده است : «از روى اميد و بيم ما را مى خوانند» و هيبت، به سبب مشاهده حقّ در هنگام كشف اسرار ، [يعنى ]اسرار عارفان مى باشد، خداوند عزّ و جلّ فرموده است : «خداوند شما را از خويش بر حذر مى دارد» كه اشاره به همين معنا دارد .