سيّد ابن طاووس (م 664 ق) در اين زمينه مى نويسد :
بدان كه من روايات را درباره اين كه «محرّم ، آغاز سال است يا ماه رمضان؟» مختلف يافتم ؛ ليكن آنچه از عمل علماى بزرگ و معتبرمان و تأليفات علماى گذشته دريافتم ، اين است كه به طور مشخّص ، آغاز سال ، «ماه رمضان» است . شايد ماه روزه (رمضان) ، آغاز سال در مورد عبادات اسلامى است و محرّم ، آغاز سال در مورد تاريخ ها و كارهاى مهمّ مردم . ۱
ليكن ما به روايتى برنخورديم كه محرّم را آغاز سال بدانند . از اين رو ، آنچه در سخن سيّد ابن طاووس درباره تعارض ميان دو دسته روايات (كه برخى ، آغاز سال را محرّم و برخى ماه رمضان مى دانند) آمده است ، درست به نظر نمى رسد .
آرى ، طبق گفته علاّمه مجلسى ، مشهور ميان عرب ها ، آن است كه آغاز سالشان «محرّم» است؛ ۲ امّا اين كه چرا روايات اهل بيت عليهم السلام با اين سنّت جارىِ عرب ها مخالفت كرده و «ماه رمضان» را آغاز سال دانسته اند ، پس از روشن شدن معناى «آغاز سال» ، روشن مى شود .
معناى آغاز سال
ظاهرا «آغاز سال» معناى حقيقى ندارد ، بدين معنا كه شروع زمان به صورت تكوينى ، لحظه خاصّى ندارد تا تنها همان لحظه ، آغاز سال به شمار آيد و نه لحظات ديگر . به نظر مى رسد كه اين «آغاز» ، از جمله امور اعتبارى است كه در پى تنوّع و تعدّد اعتبارها ، معانى گوناگونى مى يابد . ۳
با اين حساب ، هر روزى به اعتبارى خاص مى تواند آغاز سال يا پايان آن باشد و
1.الإقبال : ۱ / ۳۲ .
2.ر . ك : بحار الأنوار : ۵۸ / ۳۷۶ .
3.ر . ك : بحار الأنوار : ۵۸ / ۳۷۶ وجواهر الكلام : ۵ / ۲۵ .
