1 / 2
معناى اللّه
۵۳۵.امام كاظم عليه السلامـ در پاسخ به پرسش در باره معناى اللّه ـ: [يعنى] هر ريز و درشتى در قبضه قدرت اوست .
۵۳۶.امام صادق عليه السلامـ در پاسخ به زنديقى كه از ايشان پرسيد : پس او (خداوند) چيست؟ ـ: او پروردگار است . او معبود است . او اللّه است . مقصودم از «اللّه » ، حروف الف و لام و ها ، و [مقصودم از ربّ] حروف راء و باء نيست ؛ بلكه مقصود ، معنا و آن وجودى است كه آفريننده و سازنده موجودات و مصداق اين حروف [و كلمات ]است . او معنا [و ذاتى] است كه اللّه و رحمان و رحيم و عزيز و مانند اين نام ها بر او نهاده شده است . او معبود عز و جل است .
۵۳۷.امام عسكرى عليه السلامـ در تفسير «بسم اللّه الرحمن الرحيم» ـ: اللّه ، آن موجودى است كه هر آفريده اى به هنگام نيازها و سختى ها ، آن گاه كه اميدش از هر آنچه جز اوست ، قطع و رشته ها از ما سواى او به كلّى بُريده مى شود ، به او پناه مى برد ، مى گويد : «بسم اللّه » ؛ يعنى در همه كارهايم از آن خدايى كمك مى جويم كه پرستش ، جز حقّ او نيست ؛ همو كه هر گاه فريادخواهى شود ، به فرياد مى رسد ، و هر گاه او را بخوانند ، پاسخ مى دهد .
اين ، همان چيزى است كه مردى به امام صادق عليه السلام گفت : اى فرزند پيامبر خدا ! مرا به خدا راه نمايى كن كه چيست؟ زيرا مجادله كنندگان ، بر من هجوم آورده اند و سرگشته ام ساخته اند!
به او فرمود : «اى بنده خدا ! آيا هرگز سوار كشتى شده اى؟» .
گفت : آرى .
فرمود : «آيا شده كه كشتى ات درهم شكند و نه كشتى ديگرى باشد كه نجاتت دهد ، و نه شنا كردن به كارت آيد ؟» .
گفت : آرى .
فرمود : «آيا در آن هنگام ، از دلت گذشته است كه موجودى از موجودات مى تواند تو را از نابودى بِرَهاند؟» .
گفت : آرى .
فرمود : «آن موجود ، همان خداست كه مى تواند آن گاه كه نجات بخشى نيست ، نجاتت دهد و آن گاه كه فريادرسى نيست ، به فريادت برسد» .
سپس فرمود : «گاه يكى از شيعيان ما در آغاز كار خود بسم اللّه الرحمن الرحيم نمى گويد و خداوند ، او را به رنجى گرفتار مى سازد تا او را متوجّه سپاس گزارى و ستايش از خداوند ـ تبارك و تعالى ـ گرداند و لكّه ننگِ كوتاهى در گفتن بسم اللّه الرحمن الرحيم را از او بزُدايد» .
مردى نيز رو به امام زين العابدين عليه السلام كرد و گفت : مرا از معناى «بسم اللّه الرحمن الرحيم» خبر ده كه چيست؟
فرمود : پدرم از برادرش حسن ، از پدرش اميرمؤمنان برايم نقل كرد كه مردى خطاب به اميرمؤمنان گفت : اى اميرمؤمنان ! به من بگو كه معناى بسم اللّه الرحمن الرحيم چيست؟
[امير مؤمنان] فرمود : «كلمه اللّه بزرگ ترين نام از نام هاى خداوند عز و جل است . اين ، نامى است كه جز بر خدا نسزد و بر كسى ننهاد ، و هيچ مخلوقى بدان ناميده نمى شود» .
مرد گفت : تفسير [و معناى] كلمه «اللّه » چيست؟
فرمود : «يعنى موجودى كه هر مخلوقى در وقت نيازها و سختى ها ، آن گاه كه از هر آنچه جز اوست ، قطع اميد شود و رشته ها از ما سواى او به كلّى بُريده گردد ، به او پناه مى برد ؛ چرا كه هر رئيسى و هر بزرگى در اين دنيا ، هر اندازه هم توانگر و قدرتمند باشد و فرودستانش به او نيازمند باشند ، باز اين فرودستان ، نيازهايى خواهند داشت كه آن بزرگ ، از عهده برآوردن آنها بر نمى آيد . خود آن بزرگ نيز نيازهايى پيدا مى كند كه قادر به تأمين آنها نيست . در اين صورت ، دست نياز و درويشى به سوى خدا بر مى دارد ؛ امّا چون خواسته اش برآورده شد ، به شرك خويش باز مى گردد . نشنيده اى كه خداوند عز و جلمى فرمايد : «بگو : آيا ديده ايد اگر عذاب خدا ، يا رستاخيز آيدتان ، آيا جز خدا را مى خوانيد ، اگر راستگوييد؟ نه ، كه تنها او را مى خوانيد و او ـ اگر بخواهد ـ اندوهى را كه او را بدان مى خوانيد ، از شما باز گشايد و آنچه را شريك قرار مى دهيد ، از ياد ببريد» .
پس ، خداوند عز و جل به بندگانش مى فرمايد : «اى نيازمندانِ به رحمت من ! شما را در هر حال ، نيازمند خودم ، و در هر زمان ، بنده خوار خودم قرار داده ام . پس در هر كارى كه در پيش مى گيريد و به اتمام آن و رسيدن به نهايتش چشم اميد بسته ايد ، به من متوسّل شويد ؛ زيرا من اگر بخواهم به شما عطا كنم ، هيچ كس نمى تواند مانع شود ، و اگر بخواهم مانع شوم ، هيچ كس نمى تواند به شما عطا كند . پس من ، سزاوارترين كس هستم براى اين كه از او چيزى بخواهند ، و شايسته ترين كس هستم براى اين كه به او التماس شود .
بنا بر اين ، در آغاز هر كارى ، كوچك يا بزرگ ، بسم اللّه الرحمن الرحيم بگوييد ؛ يعنى در اين كار ، از خدايى كمك مى گيريم كه بندگى ، سزاوار غير از او نيست ؛ همو كه هر گاه از وى فريادخواهى شود ، به فرياد مى رسد ، و هر گاه خوانده شود ، پاسخ مى دهد . بخشنده اى كه از سرِ مهر ، سفره روزى را بر ما گسترده است ؛ مهربانى كه در دين ما و دنيا و آخرتمان با ما مهربان است . دين را بر ما سبُك گرفت و آن را آسان قرار داد ، و با جدا ساختن ما از دشمنان خود ، به ما رحم مى آورد» .
سپس فرمود : «پيامبر خدا فرمود : هر كه را پيشامدى اندوهگين گردانَد و از روى اخلاص و توجّه قلبى به خداوند بگويد : بسم اللّه الرحمن الرحيم ، از دو حال خارج نخواهد بود : يا در دنيا به حاجتش مى رسد ، يا اين كه نزد پروردگارش براى او به حساب مى آيد و برايش ذخيره مى شود ؛ و البته آنچه نزد خداست ، براى مؤمنان ، بهتر و ماندگارتر است » .
