5 / 2
در اوقات شب و كرانه هاى روز
قرآن
«پس بر آنچه مى گويند ، شكيبا باش، و پيش از بر آمدن آفتاب و پيش از فرو شدن آن، با ستايش پروردگارت ، [ او را ] تسبيح گوى . و پاره اى از ساعات شب و حوالى روز ۱ را به نيايش پرداز، باشد كه خشنود گردى» .
«و بر آنچه مى گويند ، شكيبا باش ، و پيش از بر آمدن آفتاب و پيش از فرو شدن آن ، به ستايشِ پروردگارت ، [او را] تسبيح گوى . و پاره اى از شب و به دنبال سجود [ به صورت تعقيب و نافله ] او را تسبيح گوى» .
«پس در برابر فرمان پروردگارت شكيبايى كن، و از آنان ، گناهكار يا ناسپاس گزار را فرمان مَبَر ، و نام پروردگارت را بامدادان و شامگاهان ياد كن ، و بخشى از شب را در برابر او سجده كن و شب[ هاى ] دراز، او را به پاكى بستاى» . ۲
1.آيا منظور از دو سوى روز ، قبل از طلوع خورشيد و قبل از غروب آن است ، يا جز اين است؟ سخنان مفسّران درباره آن متفاوت است ، همان گونه كه آنان در باره مراد از «تسبيح» هم اختلاف دارند . تسبيحى كه در آيه آمده ، مطلق است و از جهت لفظى دلالت ندارد كه مراد ، نمازهاى يوميه باشد ، هر چند بسيارى از مفسّران ، اصرار دارند كه مراد از تسبيح ، نماز است . (ر.ك : الميزان فى تفسير القرآن : ج ۱۴ ص ۲۳۵ و تفسير نمونه : ج ۱۳ ص ۳۳۷ و ديگر تفاسير .
2.مراد از «سجده براى خدا» در اين سخن خداوند : «پاره اى از شب را براى خدا سجده كن و شب هنگام به مدّت طولانى ، تسبيح او گوى» ، نماز است . آنچه در اين دو آيه آمده ، يعنى يادكرد نام خداوند در صبحگاهان و عصرگاهان و سجده براى او در ساعاتى از شب ، قابل انطباق بر نمازهاى صبح و عصر و مغرب و عشاست . مؤيّد ، اين است كه اين آيات ، قبل از واجب شدن نمازهاى پنجگانه ، در مكّه نازل شده اند، [قبل از] سخن خداوند در آيه سوره اسراء كه «نماز را به پا دار از زوال آفتاب تا نهايت تاريكى شب و نيز نماز صبح را» .
پس دو آيه ، همانند اين سخن خداوند متعال است : «نماز را در دو سوى روز و بخشى از شب به جا آور» و «پيش از بر آمدن آفتاب و پيش از فرو شدن آن ، با ستايش پروردگارت ، [او را] تسبيح گوى . و پاره اى از ساعات شب و حوالى روز را به نيايش بپرداز» .
آرى ، گفته شده : «أصيل» به مطلق پس از زوال خورشيد گفته مى شود . بنا بر اين، شامل دو نماز ظهر و عصر مى شود . و اين ، البتّه خالى از نكته نيست.
اين كه فرمود : «شب را به مدّت طولانى تسبيح بگو» ، يعنى در شبى طولانى . و توصيف شب ، به طولانى ، توضيحى است و نه احترازى . مراد از تسبيح ، نماز شب است . احتمال هم دارد كه «طويلاً» صفت مفعول مطلق محذوف باشد . و تقدير آن ، چنين است : در شب ، خداوند را تسبيحى طولانى كن (الميزان فى تفسير القرآن : ج ۲۰ ص ۱۴۱) .
