آفاق شرق‌شناسی و حدیث

راوی: مرتضی كریمی‌نیا، قرآن‌پژوه و استاد دانشگاه با بیان پژوهش‌های حدیثی، در میان غربی‌ها تصریح کرد: این پژوهش ها دارای یک سابقۀ طولانی است، امّا اشتراك بسیاری در مطالعات حدیثی دو سه دهۀ اخیر، بین محافل دانشگاهی و میان اساتید و دانشجویان مطرح می‌شود.

به گزارش راوی: مرتضی کریمی نیا با بیان ضرورت بررسی پژوهش های شرق شناسان در خصوص حدیث به خبرنگار ما گفت: «به نظر من در دنیای امروز، تنها مسلمانان راجع به موضوعات دینی و علوم انسانی تحقیق و پژوهش نمی‌كنند. بسیاری از محصولات علمی در غالب نظریه‌ها، مقالات و منشورات علمی، به دست غیر مسلمانان تولید می‌شود و این از خصوصیات فعالیت‌های علمی است كه محدود به منطقه و افراد خاص نیست. با توجّه به این موضوع، اطّلاع، بررسی و نقد فعالیت‌های علمی، در همۀ علوم و جوامع صورت می‌پذیرد».
وی ارتباط نزدیک جوامع امروزی را دلیل لزوم آگاهی كشورهای اسلامی از دستاوردهای برون‌مرزی عنوان کرد و گفت: این موارد مشترک، می‌تواند در یادگیری، پویایی علمی، رونق و تكامل روش‌ها و مسئله‌ها، مورد بحث و بررسی قرار گیرند.
این استاد دانشگاه با اشاره به نقدهای وارد بر شرق شناسان در حوزه حدیث تصریح کرد: تحقیقات شرق‌شناسی در حوزۀ حدیث، تحقیقات یكدستی نیست.
وی افزود: در بحث نقد‌های وارد بر تحقیقات شرق‌شناسان، دو روش متفاوت مطرح است یک روش، بر منابع حدیثی و روایی اعتماد كامل دارد و روش دیگر، «تئوری» است كه در این روش، منابع حدیثی و روایی، به طور كلی، منابع اصیلی نیستند.
این پژوهش گر علوم حدیث با اشاره به تحقیقات غربیان گفت: تحقیقات شرق‌شناسی غربیان، در گذشتۀ بسیار دور، به منابع روایی شیعه، توجّۀ کمی داشته و دیدگاه آنها به اهل سنّت تمایل دارد. همچنین شكل‌گیری آن را به وجود پیامبر اسلام(ص) و صحابه، محدود كرده‌اند و نگاه آنها به منابع روایی شیعه، بسیار كم‌رنگ و در حاشیه بوده و این موضوع به عنوان یک خلأ مهم، در مطالعات حدیثی غربی‌ها وجود دارد.
وی افزود: اسلام‌شناسی غربی‌ها، دارای یک ضعف بزرگ است. غربی‌ها كوشش كمی در شناخت منابع روایی از دریچۀ چشم مسلمانان داشته‌اند، به همین دلیل در مطالعات آنها احساس حُسن هم‌دلی وجود ندارد.
وی در پاسخ به این سوال که «از آثار شرق‌شناسان در حوزۀ حدیث، چه بهره‌های پژوهشی قابل دریافت است؟» گفت: بسیاری از مقالات و كتاب‌های منتشر شده در این زمینه، از نظر موضوع و روش، دیدگاه مطلوبی نداشته است. بررسی‌های جدید، صرف نظر از نتیجه‌گیری مؤلّف، نمی‌تواند مفید باشد. از میان تحقیقات حدیثی به دست آمده از شرق‌شناسانی كه اطّلاعات زیادی در این زمینه ندارند، تولیدات ژورنالیستی، به عموم ارائه می‌شود.
این استاد دانشگاه با اشاره به پایگاه های اصلی شرق شناسی و حدیث در دنیا گفت : بیشتر از پایگاه‌های اطّلاع‌رسانی، افرادی وجود دارند كه در این زمینه، پژوهش داشته‌اند، همچنین گروه‌ها و ناشرانی كه در حوزۀ مطالعات خاورمیانه، زبان عرب، شرق‌شناسی و اسلام ‌شناسی فعالیت دارند. یكی از ناشران فعال و با سابقه در این زمینه انتشارات برییل(Brill) است كه هر سال در نمایشگاه كتاب ایران شرکت می کند و نیز می‌توان به مسلمانانی كه به كشورهای غربی رفته و زندگی می‌كنند و مؤسسه‌های پژوهشی و تبلیغی تشكیل داده‌اند، نام برد.
کریمی نیا با بیان راه کارهایی که بتواند منابع حدیثی را در اختیار شرق شناسان قرار دهد تصریح کرد: بدون استفاده از زبان علمی، نمی‌توان رشد داشت.به عبارتی می توان گفت، بدون آشنایی با زبان علمی، در زمینۀ حدیث‌پژوهی (اسلام‌شناسی)، حضور و تأثیر ما در غرب، اندک است بنا بر این، نیاز است بسیاری از متون، به دست مؤلّفان آشنا به زبان، ترجمه شود.
وی افزود: راه‌كار دیگر كه می‌تواند وضعیت موجود را بهبود بخشد، تألیف و انعكاس دیدگاه‌های اسلام‌شناسی و حدیث‌پژوهشی، در قالب مقاله و كنفرانس در محافل غربی است تا پژوهش‌های مسلمانان و كتاب‌ها و فعالیت‌هایشان، به دانشمندان شرق‌شناس برسد.