1 .كتاب حمّاد بن عيسى . ۱ در منابع اماميه ، از ابو محمّد حمّاد بن عيسى جهنى (م 208 يا 209ق) ، بيشتر به عنوان راوى آثار حريز بن عبد الله سجستانى ياد شده است . اين نكته در منقولات قاضى نعمان از اين كتاب نيز انعكاس يافته است . در عبارت هاى قاضى در نقل از اين كتاب ، اغلب اين گونه بيان شده است :
ففي كتاب حمّاد بن عيسى، روايته عن حريز، عن زرارة ، عن أبي عبد الله عليه السلام.
بر اين اساس ، عبارت هاى منقول ، در اصل از كتاب الصلاة نوشته حريز است . ۲ كتاب الصلاة وى ، منبع مهم فقهاى اماميه در بحث نماز بوده است و عمده روايات وى را در اين موضوع ، در آثار فقهى خود نقل كرده اند . ۳ نجاشى نيز در مورد طريق خود در روايت كتاب الصلاة مى نويسد :
كتاب الصلاة حريز را نزد قاضى ابو الحسين محمّد بن عثمان، به سماع او از ابوالقاسم جعفر بن محمّد بن عبيدالله موسوى، از ابوالعباس عبيدالله بن احمد بن نهيك، از ابن ابى عمير خوانده ام. ابن ابى عمير نيز كتاب را نزد حمّاد بن عيسى خوانده است. حمّاد نيز كتاب را نزد حريز سماع نموده است. ۴
كتاب سجستانى تا زمان ابن ادريس در دسترس بوده است . همو
1.همان، ص ۲۵۸ ـ ۲۵۹ .
2.دو تدوين از اين كتاب در دست بوده است. يكى مفصّل و ديگرى كوتاه شده. ظاهرا متن مفصّل بيشتر رواج داشته است (ر .ك : رجال النجاشي، ص۱۴۵ ، ش۳۷۵) ؛ الفهرست، ص ۲۷۷ ؛ وسائل الشيعة ؛ تحقيق : سيد محمّد رضا حسينى، مؤسسة آل البيت، ۱۴۱۴ق، ج۳۰ ، ص۴۰، الكافي، ج۳ ، ص۳۱۱ : «حمّاد بن عيسى قال: قال لي أبو عبد الله عليه السلام يوما: يا حماد ، تحسن أن تصلي؟ قال: قلت: يا سيدي ، أنا أحفظ كتاب حريز في الصلاة...» .
3.ر .ك : ابواب «صلاة» در كتاب هاى الكافي، الاستبصار، التهذيب، ومن لا يحضره الفقيه.
4.رجال النجاشي، ص۱۴۵ (ش ۳۷۵) .
