نام كامل ابراهيم بن سليمان ، ابو اسحاق ابراهيم بن سليمان بن عبد (/ عبيد) الله بن حيان (/ خالد) نهمى است . ۱ ابراهيم بن سليمان ، از شيوخ حديث حميد بن زياد (م 310 ق) بوده است . اين سلسله سند ، افتادگى دارد و تعيين هويت اسماعيل ذكر شده در سلسله سند ، امكان پذير نيست . اين فرد ، ممكن است اسماعيل بن محمّد بن اسحاق باشد كه نجاشى از وى به عنوان كسى كه راوى كتاب المسائل بوده ، نام مى برد ؛ ۲ امّا مشكل در اين جاست كه وى نمى تواند از علاء بن رزين ، مستقيما نقل حديث كرده باشد .
10 . كتاب القضايا من رواية أبي جعفر محمّد (/ أحمد) بن الحسين بن حفص الخثعمي . ۳ نام كامل وى ابو جعفر محمّد بن حسين بن حفص بن عمر اشنانى كوفى (م 315 يا 327ق) است . ۴ اشنانى به واسطه عباد بن يعقوب رواجنى (م 250ق) ، حديث نقل كرده است . ۵ رواجنى ، مؤلّف يكى از چند «اصل» معدود موجود از اُصول أربعمئه است . ۶ كتاب القضايا ، گاهى با عنوان كتاب المسائل نيز مورد ارجاع قرار گرفته است . روايت هاى اين كتاب ، برگرفته از القضايا ، نوشته ابو عبد الله محمّد بن قيس بجلى (م 151ق) است . ۷
1.در مورد وى ، ر .ك : رجال النجاشي، ص ۱۸ ـ ۱۹ (ش ۲۰) .
2.روى عن عم أبيه علي بن جعفر صاحب المسائل (رجال النجاشي ، ش۶۰) .
3.مكتب ها و فرقه هاى اسلامى، ص ۲۶۵ .
4.الأنساب سمعاني، ج ۱ ، ص ۱۷۰؛ رجال الطوسي، ص ۵۰۰ .
5.در مورد عباد بن يعقوب رواجنى و گرايش مذهبى وى ، ر .ك : الفلك الدوار، ص۱۰۳ . حاكم جشمى (م۴۹۴ق) ، وى را در زمره زيديه نام برده است. بنابر نقل متون زيديه ، وى در سلسله روات حديثى قرار دارد كه بر اساس آن على عليه السلام نظر به تحريم متعه داده است .اين مسئله ، يكى از نكات متمايز كننده فقه اماميه با زيديه و اسماعيليه است. همچنين ر.ك: تاريخ الخلفاء الفاطميين بالمغرب، ص۵۳۴ ـ ۵۳۵ .
6.در اين مورد ، ر .ك : الاُصول الأربعمئة، اتان كلبرگ ، ص ۱۰۶ ـ ۱۰۹ .
7.رجال النجاشي، ص ۳۲۳ ، (ش ۸۸۱) .
